Στα 1874, ο Αντον Μπρούκνερ έστειλε στην «Ορχήστρα των φίλων της Μουσικής», τη σημερινή περίφημη Φιλαρμονική της Βιέννης, την τέταρτη ή «Ρομαντική» συμφωνία του, που σήμερα δεν είναι μόνο το πιο διάσημο έργο του αλλά και το εμβληματικό έργο του ρομαντισμού. H διοίκηση της Ορχήστρας τη βρήκε «κατώτερη». Και την απέρριψε.
Προχθές, μια άλλη διοίκηση, όχι βέβαια συγκρίσιμη, αυτή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, σταμάτησε 32 παραστάσεις του μπαλέτου του Μίκη Θεοδωράκη «Ζορμπάς» στη Γερμανία και την Πολωνία. Προφανώς κι αυτή βρήκε τη μουσική «κατώτερη». Κι όμως, ήδη, αυτή τη στιγμή, ο «Ζορμπάς» είναι ένα από τα ελάχιστα σύγχρονα μπαλέτα με συνεχή διεθνή παρουσία. Είχε παραγγελθεί από την Αρένα της Βερόνας και ανέβηκε εκεί με πολύ μεγάλη επιτυχία, ενώ, στη συνέχεια, το ίδιο έγινε στη Ρώμη, στο Παρίσι, στο Σίδνεϊ, στο Κάιρο, στη Βουδαπέστη, στο Μετς, στο Βίλνιους… Εν τω μεταξύ, στη συμφωνική του μορφή, το μπαλέτο παίχθηκε στο Λίνκολν Σέντερ της Νέας Υόρκης από τη Συμφωνική Ορχήστρα του Μόντρεαλ υπό τον αρχιμουσικό της Σαρλ Ντιτουά. Οι ίδιοι το ηχογράφησαν για την κορυφαία κλασική δισκογραφική εταιρεία DECCA όπου συμπράττει και μια άλλη θρυλική ορχήστρα, η Philharmonia του Λονδίνου. Οταν εκδόθηκε το CD, οι «New York Times» το συμπεριέλαβαν ανάμεσα στις 20 κορυφαίες συμφωνικές εκδόσεις στον κόσμο για το έτος 2003… Την ίδια στιγμή, οι ηχογραφήσεις συμφωνικών έργων του Μίκη Θεοδωράκη γνωρίζουν διεθνή άνθηση – μεταξύ άλλων, ας αναφέρει κανείς μόνον ένα με ιδιαίτερη συμβολική σημασία: πέρυσι στη Γερμανία εκδόθηκε ένα διπλό CD που διευθύνει ο μεγάλος αρχιμουσικός Κegel: στο ένα είναι η Ογδόη συμφωνία του Μπρούκνερ και, στο άλλο, η Εβδόμη του Θεοδωράκη…
Αλλά βέβαια, αυτά τα κάνουν οι διάφοροι «κουτόφραγκοι» που από μουσική δεν ξέρουν όπως εδώ οι δικοί μας. Ας αφήσουμε λοιπόν τα «ποιοτικά» και ας πάμε και σε κάποια αμιγώς «ποσοτικά» δεδομένα. To Google είναι η παγκοσμίως πιο διαδεδομένη μηχανή αναζήτησης στο Διαδίκτυο. Χθες, αναζήτησα τις εγγραφές στο όνομα Μίκης Θεοδωράκης. Ηταν 102.000. Πόσες όμως ήταν οι εγγραφές με λατινικά στοιχεία, Mikis Theodorakis; Αλλες… 520.000. Πάνω από μισό εκατομμύριο εγγραφές ξένης, όχι ελληνόφωνης προέλευσης! Και μόνο Theodorakis, 900.000. Τέλος, έψαξα και κάτι ακόμα: Zorba. Αποτέλεσμα; 2.190.000 εγγραφές. Το αν και τι σημαίνουν αυτά, ας το αξιολογήσει ο καθένας όπως νομίζει. Απλώς, είναι απορίας άξιον πώς γίνεται κάποιοι να… εκτοπίζουν τις 520.000 ή τις πάνω από 2.000.000 εγγραφές. Με ποιο κριτήριο; Πού, ποιος το θέτει;
Λογική απάντηση δεν υπάρχει. Ενα έργο που παίζεται παντού και έχει κοινό, που έχει τέτοια διεθνή δισκογραφία, που η πιο απαιτητική διεθνής κριτική το εξυμνεί. Και που οι δικοί μας το κόβουν. Γιατί έτσι θέλουν. Μπορεί λοιπόν να μην υπάρχει λογική απάντηση, υπάρχει όμως μια επαρκής απάντηση: το βαθύ επαρχιωτικό κόμπλεξ της -εντός κι εκτός συνόρων- φτηνής ελληνικής ψευτοϊντελιγκέντσιας. Ενός θλιβερού πολυπλόκαμου «σιναφιού» που αυτοαναπαράγεται διαρκώς και που ουδέποτε άντεξε και ανέχθηκε ότι το ξεπέρασε πραγματικά, όπως συνέβη όχι μόνο με τον Μίκη Θεοδωράκη -το ποιος είναι και γιατί είναι ό,τι είναι στο διεθνές στερέωμα και πόσους άλλους τέτοιους έχουμε, ας το πραγματευτούμε μια άλλη φορά- μα και με άλλους μεγάλους, όπως λ.χ. τον Νίκο Σκαλκώτα και τον Δημήτρη Μητρόπουλο. Μόνο που από τέτοιους πολέμους των μικρών δεν βγαίνουν φυσικά χαμένοι οι μεγάλοι. Ο τόπος και το έθνος των Ελλήνων βγαίνουν χαμένοι.