«Δεν υπάρχει πλέον πολιτική Αριστερά και Δεξιά. Το μεγαλύτερο πολιτικό ερώτημα της εποχής μας αφορά αν οι κοινωνίες θα επιτρέψουν ή όχι τη διαδικασία μάθησης μέσω δοκιμής και λάθους – αν νιώθουν άνετα με το ανοιχτό σε δυνατότητες, με άγνωστο μέλλον».
Η συγγραφέας Βιρτζίνια Πόστρελ, στο πρώτο της βιβλίο «Το Μέλλον και οι εχθροί του» δίνει μια ιδέα για το νέο πολιτικό τοπίο που διαμορφώνεται στον κόσμο. Υπάρχουν κάποιοι που φοβούνται το μέλλον και οι άλλοι που το προσδοκούν. Υπάρχουν εκείνοι που είναι πρόθυμοι να δοκιμάσουν νέα πράγματα, ελπίζοντας ότι ο κόσμος θα γίνει καλύτερος και οι άλλοι που νιώθουν να απειλούνται από κάθε αλλαγή.
«Στη μια πλευρά του νέου πολιτικού τοπίου έχουμε αυτούς που αποκαλώ «στασιμιστές». Βλέπουν το μέλλον ως επικίνδυνη άβυσσο. Για να αποφύγουν την άβυσσο, κάποιοι απ’ αυτούς θέλουν να επιστρέψουν σε ένα φανταστικό, πιο σταθερό παρελθόν. Αλλοι στασιμιστές θέλουν να χτίσουν μια ασφαλή «γέφυρα» στο μέλλον. Θέλουν να ελέγξουν το μέλλον. Βρίσκεις πολλούς απ’ αυτούς στον χώρο της πολιτικής. Αυτοί αποφασίζουν πρώτα ποιο είναι το καλύτερο δυνατό μέλλον για όλους μας και μετά προσπαθούν να το επιβάλλουν».
«Στην άλλη πλευρά του νέου πολιτικού τοπίου βρίσκονται εκείνοι που αποκαλώ «δυναμιστές». Βλέπουν το μέλλον σαν μια συναρπαστική διαδικασία πειραματισμού και μάθησης. Αυτή η διαδικασία έχει διαφορετικά αποτελέσματα για διαφορετικούς ανθρώπους. Γι’ αυτούς δεν υπάρχει «ένας άριστος δρόμος». Οι δυναμιστές χαίρονται τις ανοιχτές σε δυνατότητες διαδικασίες, όπως είναι η επιστημονική έρευνα, ο ανταγωνισμός της αγοράς, η καλλιτεχνική καινοτομία ή η τεχνολογική εφεύρεση. Οι δυναμιστές τείνουν να είναι λιγότερο προσκολλημένοι στην πολιτική από τους στασιμιστές, γιατί δεν προσπαθούν να αρπάξουν κρατική εξουσία για να επιβάλλουν τις ιδέες τους. Το όραμά τους, όμως, (ειδικά σε ό,τι αφορά την οικονομία ως διαδικασία) επηρεάζει όλο και περισσότερο την πολιτική».
Ενα από τα κεντρικά μοτίβα του βιβλίου της είναι η ανάγκη πειραματισμού και ανάδρασης, η ανάγκη δοκιμής και λάθους. Γιατί αυτά είναι τόσο σημαντικά;
«Ολα τα πράγματα που λειτουργούν (από την τεχνολογία μέχρι τους τρόπους συμπεριφοράς και μέχρι το στυλ γραφής) έχουν εκλεπτυστεί στη διάρκεια πολλών ετών» εξηγεί. «Δεν ξέρουμε εκ των προτέρων πώς να κάνουμε οτιδήποτε και πάντα υπάρχει χώρος για βελτίωση. H πρόοδος είναι μια άπειρη δοκιμών, λαθών, νέων δοκιμών και βελτιώσεων. O συγγραφέας Χένρι Πετρόφσκι έλεγε «η μορφή έπεται της αποτυχίας» για να εκφράσει αυτή την ιδέα. Βρίσκουμε βελτιώσεις ελέγχοντας αυτά που δεν λειτουργούν. Δοκιμάζοντας κάτι που νομίζουμε ότι θα λειτουργήσει καλύτερα και βλέπουμε αν στην πραγματικότητα το νέο δουλεύει καλύτερα. Οι φακοί επαφής χρειάστηκαν 100 χρόνια για να φτιαχτούν σωστά και ήταν πολύ τρελή ιδέα όταν πρωτοξεκίνησαν. Υπάρχουν και κάποια πράγματα που ποτέ δεν λειτούργησαν, όπως τα ιπτάμενα αυτοκίνητα. Αν δεν θες να σταματήσεις τη διαδικασία της προόδου, δεν πρέπει να ανακηρύξεις καμία ιδέα μόνιμο νικητή».
Το βιβλίο της στέκεται πολύ κριτικά στον σχεδιασμό της οικονομίας και την κεντρική εξουσία: «Δεν έχω τίποτε εναντίον του σχεδιασμού σε μικρή κλίμακα» λέει η ίδια. «Ενα ποσοστό προβλεψιμότητας είναι ουσιαστικό. Πρόβλημα έχω με την υπόθεση ότι κάποιος μπορεί να έχει το εύρος οπτικής του Θεού, ότι μπορεί να ξέρει όλα τα σημαντικά και να κάνει ένα Μέγα Σχέδιο που θα αφορά όλους μας. Αυτό θέλουν να κάνουν οι στασιμιστές, αυτή είναι η ιδέα «του ενός, άριστου δρόμου»»…
Δεν πρέπει να μας πανικοβάλλει το μέλλον, καταλήγει η συγγραφέας. Το μόνο που πρέπει να φοβόμαστε είναι η στασιμότητα…