«Ανασκάπτοντας το παρελθόν» του Γιάννη Σακελλαράκη, επανέκδοση από τον «Ικαρο», 2006
«Αφού λοιπόν σκάβω διάφορα στρώματα και χρόνους μες στη γη κι όσο μπορώ ψάχνω και μέσα μου, γιατί να μην κάνω άλλο ένα βήμα προς την απελευθέρωση, την αποδέσμευση από άλλον έναν καίριο φόβο του επιστήμονα, της ακόμη και λανθάνουσας σκοπιμότητας του καιρού. Ισως, τελικά, η κρίση του καιρού και του χρόνου είναι σπουδαιότερη», γράφει στον πρόλογο του βιβλίου – εξομολόγηση, αλλά και αντίδοτου στον τρόμο της επιστημονικής μοναξιάς, από ανάγκη για ανθρώπινη επικοινωνία ο αρχαιολόγος Γιάννης Σακελλαράκης, επικεφαλής των ανασκαφών στο Ιδαίο Αντρο, στη Ζώμινθο, στις Αρχάνες και στα Κύθηρα. «Ετσι γράφτηκε αυτό το βιβλίο, σε τόσο λίγο χρόνο», μας εκμυστηρεύεται ο Γιάννης Σακελλαράκης. «Σαν να έπνεε μια αύρα». Αυτά τον Απρίλιο του 1995, όταν εκδόθηκε το 1995 από τον εκδοτικό οίκο «Αμμος» με ονειρική εικονογράφηση από τον καλλιτέχνη φωτογράφο Δημήτρη Τσουμπλέκα από την ανασκαφή στα Κύθηρα. Ηταν μεγάλη η επιτυχία του, επανεκδόθηκε και μεταφράστηκε στα αγγλικά με πρόλογο του Βρετανού καθηγητή Τζον Μπόρντμαν. Τον Νοέμβριο του 2006 εκδόθηκε σε μικρό σχήμα βιβλίου από τον «Ικαρο», με εξώφυλλο του Δημήτρη Τσουμπλέκα, με τη σκαπάνη του ανασκαφέα και τη βούρτσα για την αρχαία σκόνη – τα όπλα του αρχαιολόγου. Είναι η τρίτη συνεργασία του Γιάννη Σακελλαράκη με τον «Ικαρο»: «Ας πετάξουν από μένα δύο βιωμένα λόγια με τα φτερά του «Ικαρου», όπως σημειώνει στον πρόλογο της παρούσας έκδοσης ο Γιάννης Σακκελαράκης, με αφιέρωση «Της Εφης, γι’ αυτό που δίδαξε ο Ομηρος», «συν τε δυ’ ερχομένω»».
Πολυγραφότατος ο Γιάννης Σακελλαράκης όπως και η αρχαιολόγος σύζυγός του Εφη Γιάννη Σακελλαράκη, το γένος Σαπουνά, ετοιμάζουν τώρα ένα τρίτομο έργο για τη σπουδαία ανασκαφή στα ονειρικά Κύθηρα. Σχεδόν κάθε χρόνο κάτι μικρό και κομψό εμφανίζεται από τον εκδοτικό οίκο «Ικαρος», τη διαχρονική στέγη τόσων μεγάλων της λογοτεχνίας, κατ’ εξοχήν ποιητών. Ο Σακελλαράκης υποστηρίζει ότι δεν είναι λογοτέχνης, πολύ περισσότερο ότι δεν είναι ποιητής, όσο κι αν δημοσίευσε την «Ποιητική της ανασκαφής». Επιμένει ότι απλούστατα προσπαθεί να μεταδώσει την κατασταλαγμένη πείρα του, ακόμη κι από τη «Γεύση μιας προϊστορικής ελιάς» που μπορεί και να γεύθηκε κάποτε, ανασκάπτοντας εδώ και σαράντα τόσα χρόνια στις Αρχάνες, το Ιδαίο Αντρο και τώρα τη Ζώμινθο, στα 1.187 μέτρα στον Ψηλορείτη, μια έκπληξη της μινωϊκής Κρήτης. Επιμένει ότι είναι κυρίως ανασκαφέας.
Η επανέκδοση εφέτος του «Ανασκάπτοντας το παρελθόν» από τον «Ικαρο» μας δωρίζει τον μεστό λόγο του Σακελλαράκη, που έχει βιώσει τον χρόνο ανασκάπτοντας το παρελθόν, έχει καταμάθει την έννοια της ενδοσκόπησης, το «Ενδον σκάπτε» του Μάρκου Αυρήλιου. Γι’ αυτό και αφηγείται γλαφυρά πώς μια ανασκαφή στο παρελθόν αλλά στο ίδιο χώμα μπορεί να είναι ή να μην είναι μια τυχαία πράξη, αν στόχος της είναι η αυτογνωσία, η διδαχή από το παρελθόν στο παρόν αλλά και στο μέλλον σ’ αυτή την άδηλη συνέχεια. Οσο για το κείμενό του, ο Σακελλαράκης το θεωρεί ένα δοκίμιο σε στίχους του Αγγλου ποιητή, του Τ. Σ. Ελιοτ για τον χρόνο.