Ολα τα πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά συστήματα αργά ή γρήγορα αντιμετώπισαν κάποια πρόκληση που δεν μπορούσαν να λύσουν. Το κομφουκιανό σύστημα της αυτοκρατορικής Κίνας, που διήρκεσε επί περισσότερο από 2.000 χρόνια, δεν επιβίωσε όταν αντιμετώπισε τον δυτικό επεκτατικό καπιταλισμό καθώς βασιζόταν στις αρχές της σταθερότητας και της συνέχειας και όχι στον δυναμισμό και την επινοητικότητα.
Για τις οικονομίες της ελεύθερης αγοράς και το δυτικό μοντέλο δημοκρατίας με το οποίο είναι συνυφασμένες, η υπαρξιακή πρόκληση στο άμεσο μέλλον θα είναι η άνοδος της θερμοκρασίας του πλανήτη. Υπάρχουν και άλλου είδους απειλές όπως η τρομοκρατία, αλλά τίποτε άλλο δεν μπορεί να καταστρέψει συνολικά το σύστημά μας. Οπως εύστοχα παρατήρησε η επιτροπή Στερν, η αλλαγή του κλίματος αποτελεί «τη μεγαλύτερη και πλέον γενικευμένη αποτυχία στην ιστορία της ελεύθερης αγοράς». Το ερώτημα είναι αν ο καπιταλισμός και η δυτικού τύπου δημοκρατία μπορούν να υπακούσουν στις συστάσεις της επιτροπής Στερν και να λάβουν τα απαιτούμενα οικονομικά μέτρα για να περιορισθεί το φαινόμενο του θερμοκηπίου ή εξαρτάται το σύστημά μας σε τέτοιο βαθμό από την αλόγιστη κατανάλωση, ώστε να είναι από τη φύση του ανίκανο να απαιτήσει και την ελάχιστη θυσία από τους πληθυσμούς του.
Αν ισχύει το δεύτερο και ο κόσμος υποστεί μια ραγδαία καταστρεπτική κλιματολογική αλλαγή, τότε πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι οι επόμενες γενιές θα απορρίψουν όλα όσα πρεσβεύει σήμερα η Δύση. Το καπιταλιστικό και δημοκρατικό σύστημα στο σύνολό του θα έχει αποτύχει ολοκληρωτικά ως πρότυπο για την ανθρωπότητα και ως θεματοφύλακας των στοιχειωδών ανθρώπινων αναγκών.
Ακόμη και με τις μάλλον συντηρητικές προβλέψεις της επιτροπής Στερν, η μείωση του ετήσιου ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος κατά 20% σε παγκόσμιο επίπεδο μέχρι τα τέλη του αιώνα συνεπάγεται μια κρίση ανάλογη της Μεγάλης Υφεσης του ’29, οι συνέπειες της οποίας δεν περιορίσθηκαν στη σφαίρα της οικονομίας. Σε μεγάλο μέρος της Ευρώπης, όπως και στη Λατινική Αμερική και στην Ιαπωνία, κατέρρευσαν τα δημοκρατικά καθεστώτα και αντικαταστάθηκαν από ολοκληρωτικά. Οπως διευκρινίζει η έκθεση, αν συνεχίσουμε τις εκπομπές καυσαερίων «σαν να μην τρέχει τίποτε», δεν θα χρειασθεί να περιμένουμε ούτε μέχρι το τέλος του αιώνα για να δούμε τις ολέθριες συνέπειες. Πολύ νωρίτερα θα έχουν καταστραφεί φτωχές περιοχές του πλανήτη από έναν συνδυασμό πλημμυρών, ξηρασίας και λιμών, αναλόγων εκείνων των τελευταίων δεκαετιών στη Σομαλία. Φαίνονται, έτσι, άνευ σημασίας όχι μόνον οι σημερινές εμμονές περί τρομοκρατίας, αλλά και οι προσπάθειες εκδημοκρατισμού από δυτικές χώρες, ιδιώτες και οργανισμούς. Το ίδιο ισχύει και για τις προσπάθειες για τη μείωση της φτώχειας και των ασθενειών.
Κι αυτά μόνο για τις μεσοπρόθεσμες συνέπειες των κλιματολογικών αλλαγών. Για το απώτερο μέλλον, η έκθεση προβλέπει πως, αν συνεχίσουμε με τον ίδιο ρυθμό, η θερμοκρασία του πλανήτη μπορεί να αυξηθεί και κατά πέντε βαθμούς Κελσίου. Αυτό σημαίνει ότι θα λιώσουν οι πάγοι στους πόλους και η στάθμη της θάλασσας θα ανέλθει κατά τουλάχιστον 25 μέτρα.
Οπως επισημαίνει ο Αλ Γκορ στο βιβλίο του «Μια ενοχλητική αλήθεια», κάτι τέτοιο θα επέφερε το τέλος πολλών από τις μεγαλύτερες πόλεις του κόσμου και θα ακολουθούσε μετανάστευση, που θα οδηγούσε στο τέλος του σύγχρονου πολιτισμού.
Τι θα σημαίνει για τους απογόνους μας ο πολιτισμός μας που επικεντρώνεται στην κατανάλωση, τον ελεύθερο χρόνο και την τρομοκρατία; Θα μας θεωρήσουν υποδείγματα προόδου; Μάλλον θα φτύσουν στους τάφους μας! Στο βάθος της δυτικής δημοκρατίας ελεύθερης αγοράς και ιδιαίτερα της αμερικανικής έκδοσής της βρίσκεται η πεποίθηση ότι το σύστημά μας αποτελεί μόνιμη αξία για την ανθρωπότητα. Υποτίθεται ότι δεν εξυπηρετεί μόνο βραχυπρόθεσμα και εγωιστικά συμφέροντα των υφιστάμενων δυτικών πολιτισμών.