Οι απολογισμοί, προσωπικοί και δημόσιοι, είναι μέσα στην πρακτική των ημερών μετάβασης από το ένα έτος στο άλλο. Στο δημόσιο πεδίο, πολιτικοί ιθύνοντες και μέσα ενημέρωσης κάνουν τους λογαριασμούς τους· με τα πεπραγμένα τους ή τις κριτικές τους οι πρώτοι, με τις καταγραφές τους τα δεύτερα. Αξιολογήσεις με κριτήρια απαράλλακτα κάθε χρονιά, στις περισσότερες των περιπτώσεων. Στατιστικές, αριθμοί απόλυτοι και ποσοστά ή πληκτικώς επαναλαμβανόμενες αντιρρήσεις· φαντασμαγορικά διεθνή συμβάντα, διαλάμψαντα πρόσωπα, μεγάλες φυσικές καταστροφές, θάνατοι επωνύμων. Καταγραφές, πολλές φορές με γνώση, κρίση και δεξιότητα επιλεγμένες. Ομως αναγκαστικά περιορισμένες· από την συμβατική ενιαύσια περίοδο και τη συνήθεια· από την ιδιότητα του προσώπου ή το είδος του μέσου, δηλαδή του πομπού· από το κοινό προς το οποίο απευθύνεται, δηλαδή τον δέκτη και από τον μεταξύ τους κώδικα. Ωστόσο, κάθε απολογισμός, χωρίς να αγνοεί τους παραπάνω περιορισμούς, θα πρέπει να τους υπερβαίνει ή τουλάχιστον να το επιχειρεί. Για να καταστεί αυτό ευκολότερο είναι ανάγκη να απαντηθούν ορισμένα ερωτήματα.
Το πρώτο είναι το ερώτημα του αυτοπροσδιορισμού του πομπού. Κάνω τον απολογισμό σαν Ελληνας, σαν Ευρωπαίος, σαν Ευρωπαίος Ελληνας ή σαν Ελληνας Ευρωπαίος; Δηλαδή, δίνω έμφαση π.χ. στην αργόσυρτη πορεία της σύγκλισης, στο έλλειμμα δημοκρατίας των ενωσιακών θεσμών ή και στα δύο;
Το δεύτερο ερώτημα αφορά στο βάθος χρόνου του απολογισμού. Μπορώ δηλαδή να έχω βάσιμα συμπεράσματα από τις εξελίξεις ενός έτους ή θα πρέπει να ανατρέξω δέκα, είκοσι ή τριάντα χρόνια πίσω και να δω π.χ. την ετήσια πορεία μας στην Ε.Ε. ως μέρος ενός συνόλου που προσδιορίζεται καθοριστικά από την ένταξη της Ελληνικής Δημοκρατίας στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή και την ένταξη στην Οικονομική και Νομισματική Ενωση με τον Κώστα Σημίτη;
Το τρίτο ερώτημα είναι το θεματικό εύρος του απολογισμού. Μπορεί ένας απολογισμός να δίνει έμφαση μόνο στους αριθμούς και να αγνοεί -ίσως ηθελημένα- τους πολίτες ή όλους τους ανθρώπους της επικράτειας;
Τα προς απάντηση ερωτήματα τίθενται και σε συνδυασμό: Μπορεί ένας απολογισμός να μη συγκαταλέγει στις εγγραφές του τα εθνικά θέματα και να μην επιχειρεί πολυετή αναδρομική θεώρηση με αφετηρία χρονικά κομβικά σημεία;
Και οι απολογισμοί του πολιτισμού, των Γραμμάτων και των Τεχνών; Πώς απονέμεται ο χαρακτηρισμός «κορυφαίο» σε ένα έργο; Σε σύγκριση με ποιες «χαμηλότερες» κορυφές μιας ευρείας χρονικής περιόδου σχολής, αισθητικού ρεύματος ή πληθώρας ανεντάκτων περιπτώσεων σε ουσιαστικά ή συμβατικά σύνολα;
Φαίνεται όμως πως η τεχνική του απολογισμού είναι να μη θέτει και να μην απαντά σε ερωτήματα.