Την 31η Δεκεμβρίου 2007 θα έχουμε μια πρώτη αποτίμηση τού πώς ήταν ο κόσμος το 2007. Χρόνια αργότερα, ίσως δεκαετίες μετά, θα γνωρίζουμε πώς πραγματικά ήταν ο κόσμος το 2007. Τόσο περίπλοκος είναι ο σημερινός κόσμος. Αποστολή της πολιτικής είναι να υλοποιήσει το μέρος που της αναλογεί για το 2007 αντιλαμβανόμενη τη συγκυρία, τις ανάγκες της κοινωνίας και την προοπτική των επόμενων χρόνων και φάσεων της εξέλιξης των ανθρώπινων κοινωνιών.
Ζούμε μια εποχή τόσο πολύπλοκη και πολυπαραγοντική ώστε η οποιαδήποτε πολιτική παρέμβαση κινείται σε ένα ευρύ φάσμα συνεπειών. Στο ένα άκρο η επίδραση μοιάζει να είναι ασήμαντη, στο άλλο άκρο μπορεί να είναι τεράστια, πέρα και πάνω ακόμα και από τη φαντασία όσων θέτουν την όποια ιδέα σε εφαρμογή. Στην εποχή μας, το μέλλον στην ουσία δημιουργείται πέρα από τη φαντασία. Φάση πρωτόγνωρη στην ιστορία των ανθρώπων. Τι απαιτείται από όλους μας; Ποιος είναι ο ρόλος της πολιτικής σ’ αυτήν τη συγκυρία; Ισως είναι απλός: Να ζυμώσει, να προτείνει και να εφαρμόσει στην κοινωνία πλαίσιο αρχών κοινά αποδεκτών, από κοινού εφαρμοζόμενων για το κοινό καλό.
Οι ζητούμενες αρχές δεν είναι συνήθως κάτι νέο, κάτι που προσμένουμε να εφευρεθεί. Οι αρχές, έχουν καταγραφεί και έχουν εφαρμοσθεί σε προηγούμενες φάσεις της ανθρώπινης ιστορίας. Οι αρχαίοι Ελληνες έχουν γράψει και εφαρμόσει πολλές από αυτές. Ας δούμε όμως και άλλες πηγές.
Στον 21ο αιώνα η ανθρωπότητα, στο πλαίσιο της παγκοσμιότητας, θα έχει έξι πρωτεύοντες πόλους στην οικονομία, την ανάπτυξη, τη δύναμη: τις Ηνωμένες Πολιτείες που θα διατηρήσουν την κορυφαία θέση τους. Την Ευρώπη που θα βρίσκεται κοντά στις Ηνωμένες Πολιτείες και θα λειτουργεί ως δεύτερος πυλώνας του δυτικού κόσμου. Τη Ρωσία που θα καλύπτει το χώρο της Ευρω-Ασίας με άξονα την αφθονία των ενεργειακών πόρων και την αυξανόμενη σημασία τους στην παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη. Και τρεις πόλους στην Ασία: την Κίνα, την Ινδία και την Ιαπωνία. Η Ευρώπη και η Αμερική κυριάρχησαν τον 19ο και 20ό αιώνα. Η ανάδειξη τον 21ο αιώνα και της Ασίας είναι αυτό που κάνει πολλούς να χαρακτηρίζουν τον 21ο αιώνα ως αιώνα της Ασίας.
Τη Δύση τη χαρακτήριζε πάντα η δράση. Η Ανατολή, κοιτίδα αρχαίων πολιτισμών φέρνει στον κόσμο μακρά ιστορία σκέψης και σοφίας. Η παγκόσμια κοινωνία χρειάζεται και σοφία και δράση. Ιδίως στη σημερινή εποχή της δύναμης. Γιατί δύναμη χωρίς σοφία είναι επικίνδυνη. Σοφία χωρίς δύναμη είναι θησαυρός ανεκμετάλλευτος.
Η Ινδία χρωστάει την πορεία του 21ου αιώνα στο ξύπνημα του 20ού από τον Μαχάτμα Γκάντι. Ενα φιλόσοφο πολιτικό, με δύναμη ιδεών μεγαλύτερη από ισχύ αυτοκρατοριών. Οι ιδέες του είναι εξαιρετικά επίκαιρες και χρήσιμες και για τον 21ο αιώνα. Διότι ο κίνδυνος της ιλιγγιώδους εξέλιξης της εποχής της παγκοσμιοποίησης είναι η μετάπτωση σε μια νέα βαρβαρότητα αν η ανθρωπότητα δεν πορευθεί με αρχές. Ο Γκάντι κωδικοποίησε σε ελάχιστες φράσεις βασικές πολιτικοκοινωνικές αρχές. Θα παραθέσω επτά αρχές με τη σημασία που αντιλαμβάνομαι ότι έχουν για τον 21ο αιώνα. Είναι αυτονόητο ότι η σημασία τους βρίσκει εφαρμογή και στη σύγχρονη και αυριανή Ελλάδα:
1. «Δεν μπορεί να έχεις πλούτο χωρίς μόχθο.»
Μόχθο σκέψης, δουλειάς, συνεργασίας. Ο αληθινός πλούτος χρειάζεται τις ρίζες της επένδυσης σε ανθρώπινο κεφάλαιο. Αυτός είναι ο μόχθος της σύγχρονης εποχής.
2. «Δεν μπορεί να έχεις πολιτική χωρίς αρχές.»
Η κορυφαία έκφραση της κοινωνικής οργάνωσης απαιτεί αρχές. Διαφανείς, διαρκείς, συμφωνημένες, απαρέγκλιτες. Είναι το συμβόλαιο της κοινωνίας με τον εαυτό της.
3. «Δεν μπορεί να έχεις γνώση χωρίς χαρακτήρα.»
Η γνώση είναι η δύναμη της σύγχρονης εποχής. Ο χαρακτήρας καθορίζει τη χρήση της δύναμης. Ο δρόμος του καλού ή του κακού για τη χρήση της δύναμης είναι απόφαση χαρακτήρα.
4. «Δεν μπορεί να έχεις εμπόριο χωρίς ήθος.»
Οταν τα συναλλακτικά ήθη απέχουν από την τιμιότητα, όταν το ασύστολο κέρδος γίνεται σκοπός τότε το εμπόριο αυτοκαταστρέφεται. Κοινωνία χωρίς έντιμο εμπόριο είναι σύνολο ανθρώπων που κινούνται ανάμεσα στον εκφυλισμό και τη βαρβαρότητα.
5. «Δεν μπορεί να έχεις επιστήμη χωρίς ανθρωπιά.»
Μόνος λόγος της ύπαρξης της επιστήμης και της δύναμής της, είναι η υπηρέτηση των ανθρώπων. Οι γνωρίζοντες δεν επιτρέπεται να εκμεταλλεύονται τους μη γνωρίζοντες. Διότι όλοι οι άνθρωποι σε κάποια θέματα, ευτυχώς διαφορετικά, είμαστε αδαείς.
6. «Δεν μπορεί να έχεις λατρεία χωρίς θυσία.»
Η αφοσίωση σε κάτι σημαίνει θυσία πολλών άλλων. Η αφοσίωση στη δουλειά πολλές φορές είναι θυσία της οικογένειας. Οσοι ασχολούμαστε με την πολιτική γνωρίζουμε πόσων άλλων πραγμάτων θυσίες συνεπάγεται. Η εύρεση του μέτρου είναι διαρκές ζητούμενο.
7. «Δεν μπορεί να έχεις απόλαυση χωρίς συναίσθημα.»
Οι Ελληνες μάλλον απολαμβάνουμε τη ζωή περισσότερο από άλλους λαούς, ίσως γιατί είμαστε περισσότερο συναισθηματικοί. Η ζωή μας έχει το φως και τα έντονα χρώματα του περιβάλλοντος της Πατρίδας μας. Η ισορροπία συναισθήματος και λογικής φτιάχνει την τέλεια προσωπικότητα και την ευτυχισμένη κοινωνία.
Στις παραπάνω σκέψεις βρίσκονται και πολλά άλλα όχι τόσο προφανή μηνύματα για τον κόσμο που έρχεται. Οχι μόνο για το 2007.
Ο κόσμος του 2007 θα είναι αποτέλεσμα της συλλογικής μας σοφίας και ευθύνης. Ο καθένας από μας οδηγεί με την ελπίδα και την πίστη ότι το τιμόνι, οι ταχύτητες, το γκάζι και το φρένο θα γίνουν αντικείμενο ορθού και έγκαιρου χειρισμού.