Τελικά τι ακριβώς είναι ο εθνικισμός; Οποιος δεν παρακολουθεί στενά τα κείμενα του ομότιμου καθηγητή Χρήστου Γιανναρά («Ο Κεμαλισμός εν Ελλάδι», «Καθημερινή», 28 Μαΐου 2007) καταλήγει σε αναπάντεχα συμπεράσματα. Σύμφωνα με αυτή την αενάως επαναλαμβανόμενη ανάλυση, επικίνδυνοι εθνικιστές που «κόντυναν» τον Ελληνισμό, οδηγώντας στη δημιουργία του νεοελληνικού κράτους υπήρξαν οι διαφωτιστές τύπου Κοραή και όσοι άλλοι συνέβαλαν στην επανάσταση κατά των Οθωμανών. Ο Ελληνισμός ήταν προορισμένος για άλλα μεγαλεία, μέσα από την παγκόσμια πολιτιστική ανταύγεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, είναι το εύλογο συμπέρασμα – μεγαλεία τα οποία απολέσθηκαν όμως λόγω της κοντόθωρης ανάδειξης της ελληνικής κρατικής ανεξαρτησίας.
Αφού τσιμπήθηκα για να σιγουρευτώ πως δεν ονειρεύομαι -όσες φορές κι αν διαβάσει κανείς την επανάληψη αυτού του εξωγήινου σεναρίου καταπλήσσεσαι σαν να ήταν η πρώτη φορά- προσπάθησα να παρακολουθήσω τη λογική κατάληξη του παραπάνω απίστευτου επιχειρήματος. Με βάση αυτές τις αιτιάσεις μπορεί εύκολα να εξηγηθεί και η αρνητική αντίδραση της Ορθόδοξης Εκκλησίας απέναντι στην εθνική επανάσταση. Καθώς και η ευκολία με την οποία η τότε ηγεσία του ορθόδοξου μιλέτ αφόριζε τους επικεφαλής της εξέγερσης. Με βάση όλα τα παραπάνω, η διεκδίκηση σήμερα από την Εκκλησία ρόλου πρωταγωνιστή στην οικοδόμηση του νέου ελληνικού κράτους είναι απόλυτα ακατανόητη. Στόχος προφανώς της ορθοδοξίας ήταν η μακροημέρευση της «μεγάλης τροφού», της οθωμανικής αυτοκρατορίας, ώστε ο Ελληνισμός, με την πολιτιστική του υπεροπλία, να κυριαρχούσε στο εσωτερικό της κληρονομώντας τις δομές και τα μεγαλεία της(!!)
Την προοπτική αυτή προφανώς, πέραν των Φιλικών και των Διαφωτιστών, οριστικώς κατέστρεψε αργότερα η εθνική επανάσταση του Κεμάλ. Που ανέτρεψε τον οθωμανισμό κι εγκαθίδρυσε το κοσμικό τουρκικό κράτος. Γι’ αυτό κατηγορείται κι αυτός σαν φιλοδυτικός «πιθηκιστής» που απομάκρυνε τους Τούρκους από τις γνήσιες παραδόσεις τους. Στήνοντας ένα τεχνητό κατασκεύασμα που επιβιώνει μοναχά με την καταπίεση και τη βία. Μαζί με τον Βενιζέλο, σύμφωνα πάντα με την ανάλυση Γιανναρά, δούλεψαν ουσιαστικά για το «κόντεμα» των λαών τους, βουλιάζοντάς τους σε μια θάλασσα τυφλού εθνικισμού και μυωπικής αντίληψης της πραγματικής τους οντότητας.
Φαίνεται πως μοναχά ο Ερντογάν, σύμφωνα με τη σχετική επιχειρηματολογία, ξεδιπλώνοντας τα καταπιεσμένα λάβαρα της θρησκείας, ξεγυμνώνει τη σχετική ιστορική απάτη. Οδηγώντας πίσω τους Τούρκους στη χαμένη τους αξιοπρέπεια και την ιστορική τους ακμή, φέρνει, σύμφωνα με την παρανάγνωση του κ. Γιανναρά, στο «λαϊκό» κράτος την «αίσθηση του ιερού». Το ότι ο Ερντογάν αποτελεί μια πραγματική ζωτική εκσυγχρονιστική διέξοδο για την Τουρκία θα είμαι ο τελευταίος που θα το αρνηθώ. Η θρησκεία όμως είναι το σχετικό προπέτασμα και όχι η ουσία. Η σύγκρουση στην Τουρκία είναι καθαρά κοινωνική. Κι όχι θρησκευτική.
Το κεμαλικό καθεστώς, κάτω από την επίφαση της διάσωσης του κοσμικού κράτους, επιχειρεί να διατηρήσει αλώβητη μια αδυσώπητη φεουδαρχική κοινωνική τάξη πραγμάτων, που με την ιστορική της ακινησία συντηρεί τα προνόμια μιας συγκροτημένης κοινωνικής, οικονομικής και πολιτικής ελίτ. Καταδικάζοντας έτσι τον υπόλοιπο πληθυσμό στη μιζέρια και τη δυστυχία. Το μήνυμα του Ερντογάν είναι διάγγελμα αλλαγής και κοινωνικής απελευθέρωσης. Κάτι που οι στρατηγοί θέλουν με κάθε τρόπο να καταπνίξουν.
Σε καμία περίπτωση ο Ερντογάν δεν ξεθάβει τα μηνύματα του οθωμανισμού που συνέτριψε η επανάσταση του Κεμάλ. Για τον απλούστατο λόγο πως οι Τούρκοι δεν ήσαν παρά μια μόνο λαϊκή οντότητα ανάμεσα στις τόσες που απάρτιζαν την οθωμανική αυτοκρατορία. Ο Κεμάλ της έδωσε τα εχέγγυα να ιδρύσει δικό της εθνικό κράτος. Και πάνω σε αυτό ακριβώς στηρίζεται ο Ερντογάν για να εκσυγχρονίσει τις εσωτερικές του δομές.
Εθνικισμός δεν είναι η αναγνώριση μιας καταπιεσμένης εθνικής ταυτότητας και η συνειδητή της πλέον πορεία προς την οικοδόμηση ενός αυτόνομου εθνικού κράτους. Εθνικισμός είναι η επιθετική ταυτοποίηση αυτής της εθνικής προσωπικότητας με μύθους ανωτερότητας απέναντι σε γείτονες και με αφηγήσεις μεγαλοσύνης για αμφίβολα επιτεύγματα και κατορθώματα. «Ακόμα και σκλάβοι, αγράμματοι, φτωχοί οι Ελληνες», υποστηρίζει ο κ. Γιανναράς, «δεν έπαψαν να παράγουν πολιτισμό, ενεργό ετερότητα, πρόταση με πανανθρώπινη εμβέλεια». Πότε ακριβώς και πώς τα έκαναν όλα αυτά, δεν μας διευκρινίζει. Ενώ το στοιχείο της ανωτερότητας αλλά και της επιθετικής αντίληψης απέναντι στους γύρω («ελληνική οικουμενικότητα») είναι πάντοτε παρόν. Κοντά σε αυτά και η μελαγχολική παραδοχή πως χάσαμε την ευκαιρία της κυριαρχίας της «ελληνικής οικουμενικότητας», κληρονομώντας τον «αυτοκρατορικό κοσμοπολιτισμό [αλλά και τις εξουσίες βέβαια] των Οθωμανών»! Θρηνεί ο κ. Γιανναράς γι’ αυτή την απώλεια και αποκαλύπτει τους τρεις «αυτουργούς του αφανισμού του αυτοκρατορικού κοσμοπολιτισμού των Οθωμανών» και συνακόλουθα τους καταστροφείς του αυτοκρατορικού «μας» οράματος: Κοραής, Κεμάλ, Βενιζέλος!
Σαν τους ακραίους μουσουλμάνους Βαχαμπιστές, η πίστη σε αρχέγονα δίκαια και σε, θεϊκών περίπου καταβολών, καταξιώσεις ενέχει, πέρα από την επιθετικότητα ενός καταπιεσμένου εθνικισμού, και τα στοιχεία ενός εύκολα αναγνωρίσιμου φασισμού.