Περιμένοντας ευτυχές γεγονός

Περιμένοντας ευτυχές γεγονός

5' 24" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Η διαπίστωση της εγκυμοσύνης συνοδεύεται από την ανησυχία για το πώς θα είναι το παιδί που θα γεννηθεί, προπάντων για το αν θα είναι εντάξει η υγεία του. Παλαιότερα η ανησυχία δεν έπαυε παρά με τον τοκετό. Σήμερα, μπορούμε ήδη από τον πρώτο καιρό της εγκυμοσύνης (ακόμα και πριν αυτή αρχίσει όταν πρόκειται για εξωσωματική τεχνητή γονιμοποίηση) να έχουμε πολλές και ακριβείς πληροφορίες και για το φύλο του παιδιού αλλά και για κάποιες ανωμαλίες που θα παρουσιάσει η σωματική του διάπλαση όπως και για κάποιες κρίσιμες ασθένειες που θα εμφανίσει κατά τα πρώτα στάδια της ζωής του, όπως η λεγόμενη μεσογειακή αναιμία – ασθένειες που θα κάνουν δύσκολη τη ζωή του ανθρώπου που θα γεννηθεί.

Οι δυνατότητες που παρέχει η σύγχρονη γενετική τεχνολογία είναι, δυστυχώς, μόνο διαγνωστικές. Κατά κανόνα, καμιά θεραπευτική δυνατότητα δεν παρέχεται σ’ αυτή τη φάση: τίποτα δεν μπορεί (ακόμα;) να γίνει για να αποτραπεί η ανωμαλία ή η ασθένεια που προβλέπεται. Ετσι, η μόνη αντιμετώπιση της κατάστασης είναι η διακοπή της εγκυμοσύνης (ή η μη εμφύτευση του γονιμοποιημένου ωαρίου, σε περίπτωση εξωσωματικής γονιμοποίησης).

Η Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής ασχολήθηκε επί μήνες με την ηθική αξιολόγηση αυτού του τρόπου αποτροπής μιας δυστυχίας που εξαγγέλλεται σ’ αυτήν την πρώιμη φάση της εγκυμοσύνης ή και πριν απ’ αυτήν. Στην επίσημη «Γνώμη» της προσπαθεί να βρει κάποια σημεία ισορροπίας ανάμεσα στο αίτημα να έχει η ζωή του ανθρώπου κάποιο ελάχιστο όριο ποιότητας, στην ελευθερία και την ευθύνη των γονέων του παιδιού που πρόκειται να γεννηθεί, στην ιατρική δεοντολογία και στον ρόλο της κοινωνίας. Η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος έκρινε ότι έπρεπε να καταδικάσει αυτήν την «πρωτάκουστη» τοποθέτηση της Επιτροπής, χαρακτηρίζοντάς την μάλιστα «κρυπτο-ρατσιστική». Ας δούμε τα πράγματα λίγο πιο ψύχραιμα.

Νομικές ρυθμίσεις και κοινωνική διάσταση

Και πρώτα απ’ όλα ας ξεκαθαρίσουμε ότι το θέμα δεν αφορά τη νομική ρύθμιση της διακοπής της εγκυμοσύνης, που αυτή επιτρέπεται από τη νομοθεσία μας πολύ φιλελεύθερα, αφού κατά τις πρώτες δώδεκα εβδομάδες η διακοπή επιτρέπεται ελεύθερα και, σε περίπτωση ενδείξεων σοβαρής ανωμαλίας του εμβρύου, επιτρέπεται κατά τις είκοσι τέσσερις πρώτες εβδομάδες. Αυτή είναι η αξιολόγηση της Πολιτείας μας. Εδώ, ο λόγος είναι για μια αυξημένη ευαισθησία με την οποία αξιολογείται ηθικά η διακοπή της εγκυμοσύνης – μέσα στα όρια που επιτρέπονται από τον νόμο. Και απ’ τη σκοπιά αυτής της αυξημένης ευαισθησίας, η Επιτροπή Βιοηθικής έκρινε ότι ο σεβασμός στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια οδηγεί στο συμπέρασμα ότι οι γονείς είναι μεν ελεύθεροι να αποφασίσουν αλλά ότι «ελέγχεται ηθικά» η παράλειψη της αποτροπής του πόνου, των ταλαιπωριών, της έκθεσης σε κοινωνικές προκαταλήψεις του ανθρώπου που πρόκειται να γεννηθεί. «Ελέγχεται ηθικά» είναι η προσεκτική διατύπωση που αφήνει στους γονείς περιθώριο ελευθερίας για τις αποφάσεις τους.

Η Επιτροπή απέφυγε να συστήσει οποιοδήποτε εξαναγκασμό των γονέων ακόμα και μια υποχρεωτική προγαμιαία εξέταση μετά την οποία ο γάμος θα επιτρεπόταν μεν αλλά θα γινόταν με γνώση των γονέων για τον κίνδυνο γέννησης ελαττωματικών παιδιών – όπως ισχύει σε μερικά κράτη. Η Επιτροπή κάνει μεν τη σύσταση να γίνεται αυτός ο έλεγχος και να τον συνιστούν οι γιατροί (ενδεχομένως οι μέλλοντες σύζυγοι να αποφεύγουν τον γάμο ή την τεκνοποιία). Ακόμα η Επιτροπή συνιστά την κάλυψη της σχετικής δαπάνης από τα ασφαλιστικά Ταμεία. Αλλά η προγαμιαία εξέταση δεν γίνεται και δεν το θεωρώ προϋπόθεση για την τέλεση του γάμου.

Από τη γέννηση ανθρώπων με γενετικές ανωμαλίες δεν βλάπτονται μόνον οι ίδιοι, που καταδικάζονται να ζουν μια βασανισμένη ζωή και η οικογένειά τους αλλά βλάπτεται και η κοινωνία αν όχι για τίποτα άλλο πάντως γιατί βρίσκεται αναγκασμένη να εξασφαλίζει τεχνικά και οικονομικά μέσα για την περίθαλψη των ανθρώπων με αυξημένες ανάγκες. Αλλά και σ’ αυτό το θέμα η Επιτροπή δεν θέλησε να συστήσει κάποια επέμβαση του κοινωνικού συνόλου (π.χ. με την άρνηση της ασφαλιστικής κάλυψης όταν η ανωμαλία ήταν ή έπρεπε να είναι γνωστή). Η απόφαση των γονέων να αποδεχθούν την εξακολούθηση της εγκυμοσύνης ή να τη διακόψουν έπρεπε να είναι ελεύθερη και από τέτοιου είδους εξαναγκασμούς.

Η ελευθερία ουσιαστικά δεν μπορεί να ασκηθεί χωρίς προηγούμενη ενημέρωση. Γι’ αυτό, γίνεται σύσταση προς τους μελλόνυμφους αλλά και προς τους γιατρούς που τους παρακολουθούν να μην παραλείπουν την προεμφυτευτική ή προγεννητική εξέταση για τη διάγνωση όσων σοβαρών ανωμαλιών ή ασθενειών μπορούν να διαγνωσθούν γρήγορα μετά τη γονιμοποίηση του ωαρίου, στον δοκιμαστικό σωλήνα ή και στη μήτρα. Η απόφαση πρέπει να λαμβάνεται με επίγνωση.

Μεταφυσικές πεποιθήσεις

Βέβαια, το θέμα συνδέεται με μεταφυσικές πεποιθήσεις του καθενός όπως πολύ σωστά επισημαίνει το μέλος της Επιτροπής Βιοηθικής που μειοψήφισε στην τελική γνώμη της. Τελικά: τι είναι ο άνθρωπος κι αν έχει θεϊκή προέλευση; Οι περισσότεροι προτιμήσαμε να περιορισθούμε σε μια προσέγγιση εγκόσμιας ηθικής που προσπαθεί να απαντήσει στα ερωτήματα με βάση τα ανθρώπινα αισθήματα και τις ανθρώπινες ανάγκες, την αγάπη προς τον άνθρωπο. Τονίσαμε με έμφαση την αγάπη που οφείλεται στους συνανθρώπους μας που ατύχησαν να γεννηθούν και να ζουν με σοβαρά προβλήματα υγείας και στους οποίους οφείλουμε να εξασφαλίσουμε «μια αξιοπρεπή ζωή, σε περιβάλλον ελευθερίας και ισότητας» χωρίς «δυσμενείς κοινωνικές διακρίσεις». Η ίδια όμως αγάπη προς τον άνθρωπο μας οδήγησε στη γνώμη που προσπαθεί να αποφύγει τη δημιουργία νέων τέτοιων δυστυχιών.

Η Ιερά Σύνοδος ξιφούλκησε κατά της γνώμης μας και μάλιστα όχι μόνο για τη διακοπή της εγκυμοσύνης αλλά και για την αποτροπή της εμφύτευσης γονιμοποιημένων ωαρίων (δηλαδή πριν από κάθε εγκυμοσύνη!). Στην τοποθέτηση της Ιεράς Συνόδου υπάρχουν λίγα επιχειρήματα και πολλοί απαξιωτικοί χαρακτηρισμοί της Επιτροπής Βιοηθικής μέχρι σημείου που να αμφισβητείται ακόμα και ο χαρακτηρισμός της ως «Εθνικής» (κρίμα, ίσως, που καταργήθηκαν τα πιστοποιητικά «κοινωνικών φρονημάτων»). Μάλιστα κάποια από τα «επιχειρήματα» είναι και μάλλον δυσνόητα, όπως όταν λέγεται: «όταν αντικρίζουμε τους συνανθρώπους μας που πάσχουν από μεσογειακή αναιμία ή έχουν σύνδρομο Down πώς από δω και εμπρός μπορούμε να τους πούμε ότι λυπόμαστε για τη δοκιμασία τους, αλλά χαιρόμαστε την ύπαρξή τους;». Πιστεύω ότι εμείς στην Επιτροπή συνιστούμε συμπαράσταση στη δοκιμασία τους, αλλά δεν χαιρόμαστε την ύπαρξή τους.

Προσωπικά, θεωρώ απάνθρωπη την τοποθέτηση της Ιεράς Συνόδου. Δεν ξέρω σε ποια ιερά κείμενα στηρίζεται ότι το γονιμοποιημένο ωάριο (στον δοκιμαστικό σωλήνα ή και στη γυναικεία μήτρα) είναι εικόνα και ομοίωση του Θεού «ζωή ως ιερό μυστήριο» κατά τη χρησιμοποιούμενη έκφραση. Ισχυρίζομαι, όμως, ότι περισσότερη Αγάπη (χριστιανική ή μη) προς τον άνθρωπο δείχνουμε όσοι προσπαθούμε όχι μόνο να απαλύνουμε τον υπάρχοντα πόνο αλλά και να αποτρέψουμε, με τα πρόσφορα μέτρα, την εμφάνισή του.

Η μομφή του «κρυπτο-ρατσισμού» εύκολα διατυπώνεται σε κάθε περίπτωση διαφωνίας. Πιστεύω, όμως, ότι όσοι γνωρίζουν τη σύνθεση της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής και ακούνε να κατηγορείται για «κρυπτο-ρατσισμό» από την Ιερά Σύνοδο μάλλον θα χαμογελάσουν συγκαταβατικά. Κι ασφαλώς δεν θα γελάσουν διαπιστώνοντας ότι τον 21ο αιώνα επιβιώνουν αντιλήψεις μεσαιωνικής στενοκεφαλιάς…

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή