Η πολιτική και η δημοσιογραφία διασταυρώνονται στην καρδιά της δημοκρατίας. Τα δυτικά πολιτεύματα βασίζονται σε μεγάλο βαθμό και στον έλεγχο που ασκεί ο Τύπος για την εύρυθμη λειτουργία τους. Ετσι είχε μεγάλη σημασία η ομιλία του Τόνι Μπλερ την περασμένη εβδομάδα, με τους προβληματισμούς του για το πώς ο Τύπος σήμερα τείνει να ζημιώσει τη Βρετανία. «Η ζημιά υπονομεύει την αυτοπεποίθηση της χώρας· υπονομεύει την αξιολόγηση του εαυτού της και των θεσμών της· πάνω απ’ όλα, μειώνει την ικανότητά μας να πάρουμε τις σωστές αποφάσεις, στο σωστό πνεύμα για το μέλλον μας», δήλωσε ο Μπλερ.
Αυτά που λέει ο Βρετανός πρωθυπουργός λίγες μέρες πριν από την αποχώρησή του είναι σωστά. Το πρόβλημα είναι ότι δεν λέει αρκετά. Ενώ κάνει εκτενή συζήτηση για τις τεχνολογικές αλλαγές που δημιούργησαν τον αέναο κύκλο ειδήσεων στην τηλεόραση και στο Διαδίκτυο, δεν θίγει καθόλου τα τρία μεγαλύτερα ζητήματα που θα καθορίσουν το μέλλον των μέσων ενημέρωσης – το ιδιοκτησιακό καθεστώς τους, τον ατελείωτο κατήφορο της προσήλωσης στο ασήμαντο και τις πιθανότητες επιβίωσης του Τύπου.
Λίγοι μπορούν να γνωρίζουν τα του Τύπου όσο ο κ. Μπλερ. Οπως ο ίδιος λέει στην ομιλία του προς τους δημοσιογράφους του πρακτορείου Ρόιτερς, έπειτα από δέκα χρόνια στην πρωθυπουργία, και με τη συνεχή σχέση του με τον κόσμο της επικοινωνίας, έχει αποκτήσει μεγάλη πείρα. Ομολογεί, επίσης, τη δική του ευθύνη για τη σημερινή κατάσταση των μέσων ενημέρωσης στην πατρίδα του. «Στις πρώτες μέρες του Νέου Εργατικού Κόμματος δώσαμε υπερβολική σημασία στο να προσεγγίζουμε, να κατασιγάζουμε και να πείθουμε τα μέσα», είπε ο Μπλερ. «Υστερα από 18 χρόνια στην αντιπολίτευση και αντιμέτωποι με την ασίγαστη έχθρα μέρους του Τύπου, δεν βλέπαμε και πολλές άλλες επιλογές». Εν γνώσει του, δηλαδή, ο Μπλερ καβάλησε την τίγρη και τώρα περιγράφει τις πληγές του.
Ο Μπλερ σημειώνει ότι όλο και πιο πολλά μέσα επικοινωνίας, και νέες μορφές ειδησεογραφίας και σχολιασμού (όπως οι μπλόγκερς) συναγωνίζονται για το ποιος θα έχει πρώτος την είδηση και ποιος θα την φουσκώσει τόσο ώστε να πετύχει τον μεγαλύτερο αντίκτυπο. «Το αποτέλεσμα είναι ότι όλο και πιο πολύ -και σε επικίνδυνο βαθμό- τα μέσα ενημέρωσης κυνηγούν τον «αντίκτυπο». Ο αντίκτυπος είναι το μόνο που μετράει», σχολιάζει. «Βεβαίως, και η ακρίβεια μετράει, αλλά μετά από τον αντίκτυπο.»
Κατά τον Μπλερ, αυτό το ανελέητο κυνηγητό της βραχύβιας αποκλειστικότητας οδηγεί σε σειρά προβλημάτων. «Φοβούμενοι μη χάσουν την είδηση, οι δημοσιογράφοι σήμερα, περισσότερο από ποτέ, κυνηγούν σαν μέλη αγέλης. Είναι σαν ένα άγριο κτήνος που καταρρακώνει ανθρώπους και υπολήψεις. Αλλά κανείς δεν θέλει να απέχει», είπε.
Στα σχόλια του Τύπου για την ομιλία, βέβαια, κυριάρχησε ο χαρακτηρισμός «άγριο κτήνος». Ο ίδιος όρος παραπέμπει στο αριστουργηματικό σατιρικό μυθιστόρημα Scoop του Εβελιν Ουό (Evelyn Waugh), γραμμένο το 1938, όπου η εφημερίδα-στυλοβάτης του καθεστώτος ονομάζεται «Το Ημερήσιο Κτήνος» και υπάρχει για να ικανοποιεί τις ιδέες και τις προκαταλήψεις του εκδότη της.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα του Τύπου σήμερα δεν είναι η αιώνια σχέση αγάπης – μίσους με κάθε μορφή εξουσίας. Το πρόβλημα είναι ότι το σημερινό μοντέλο του σοβαρού, ανεξάρτητου και ακριβού μέσου ενημέρωσης δοκιμάζεται όσο ποτέ από τις εξελίξεις που του στερούν κέρδη. Οταν τα μέσα δεν μπορούν να σταθούν στα πόδια τους, γίνονται έρμαια άλλων συμφερόντων – είτε της πολιτικής είτε της επιχειρηματικής εξουσίας. Αρχίζουν να πειραματίζονται, να ψάχνουν για προστασία, να λαϊκίζουν σε υπερβολικό βαθμό. Τότε κινδυνεύουν να χάσουν και τους τελευταίους αναγνώστες – αυτούς που όσο και αν λιγοστεύουν θα στηρίζουν τα μέσα που θα τους κρατούν ενημερωμένους με σοβαρότητα και εγκυρότητα. Αυτά τα θέματα δεν άγγιξε ο Μπλερ· σαν να κυριαρχεί μόνο η πολιτική και όχι η οικονομία στο χώρο του Τύπου.