Τον ξεχασμένο εδώ και πολλά χρόνια λίβελλο επανέφερε στην ακαδημαϊκή αντιπαράθεση ο καθηγητής της Ιστορίας κ. Γιώργος Μαργαρίτης με αφορμή την έκδοση του ημερολογίου (1947-1949) του κορυφαίου στελέχους του ΚΚΕ και υπουργό Στρατιωτικών της κυβέρνησης του βουνού Δημήτρη Βλαντά.
Ο κ. Μαργαρίτης, συγγραφέας ενός δίτομου και λεπτομερούς έργου για τον εμφύλιο πόλεμο, παίρνει ως αφορμή το βιβλίο (Δημήτρης Βλαντάς «Ημερολόγιο 1947-1949», εκδόσεις «Εστία») για να επιτεθεί -με οξείς χαρακτηρισμούς- σε μια γενιά νέων ιστορικών που θέλουν να ρίξουν φως και σε άλλες πτυχές εκείνης της ταραγμένης ιστορικής περιόδου. Δηλαδή πέρα από την κομμουνιστική (και πλέον για την Ελλάδα, ορθόδοξη) άποψη περί των εγκλημάτων του Εθνικού Στρατού και των Αγγλοαμερικανών συμμάχων του, οι νέοι ιστορικοί φωτίζουν και τα εγκλήματα («λάθη» κατά την κυρίαρχη φιλολογία) που έκανε το ΚΚΕ και ο Δημοκρατικός Στρατός. Ενα μέλος της άτυπης αυτής ομάδας -η οποία απαξιωτικά βαφτίστηκε από τον κ. Μαργαρίτη «Αναθεώρηση Α.Ε.»- ο κ. Ν. Μαραντζίδης προλόγισε και επιμελήθηκε το εν λόγω ιστορικό ντοκουμέντο.
Κατά τον κ. Μαργαρίτη η ομάδα αυτή έχει στόχο «την με κάθε τρόπο δυσφήμιση του Δημοκρατικού Στρατού και του ΚΚΕ της εποχής εκείνης». Ο ίδιος αφήνει να εννοηθούν ότι υπήρξαν εγκλήματα και από αυτήν την πλευρά τα οποία όμως αιτιολογεί ως «αυτονόητα» και ως εκ τούτου τα θεωρεί ιστορικώς αδιάφορα για να εξεταστούν. «Τα στελέχη και τα μέλη του ΚΚΕ και της Αριστεράς», γράφει, «οι αγώνες τους οι πράξεις τους είχαν τα χαρακτηριστικά που η εποχή τους επέβαλε, εποχή πολέμου, στερήσεων, μίσους και ταυτόχρονα πίστης και ελπίδας. Ηταν πραγματικοί άνθρωποι και ως εκ τούτου δεν ήσαν μεγαλοφυΐες, δεν στερούνταν παθών κι ελαττωμάτων, δεν ήσαν οι τέλειοι τύποι που συναντά κανείς στα συναξάρια των αγίων. Επιπλέον, μαθήτευσαν σε πολέμους, έμαθαν την πολιτική μέσα από τη σύγκρουση, τα βασανιστήρια και το αίμα.» («Οταν οι κυνηγοί κεφαλών χρησιμοποιούν τον εχθρό τους», «Τα Νέα» 16/6/2007)
Η αιτιολόγηση αυτών των εγκλημάτων (άσχετα αν δεν αναφέρονται ρητά) είναι ορθή. Πραγματικά τα στελέχη και μέλη του ΚΚΕ δεν ήταν οι τέλειοι άνθρωποι. Οι πράξεις των δεν μπορούσαν παρά να έχουν τα χαρακτηριστικά της εποχής, που ήταν εποχή μίσους και βίας. Το ίδιο όμως μπορεί να ειπωθεί και για τους ανθρώπους της απέναντι πλευράς. Την ίδια εποχή, εξάλλου, ζούσαν. Κι αυτοί «δεν ήσαν οι τέλειοι τύποι που συναντά κανείς στα συναξάρια των αγίων».
Κατά την κυρίαρχη, κομμουνιστογενή, άποψη αυτό που διαφοροποιεί τους πρώτους από τους δεύτερους είναι τα κίνητρα. Οι πρώτοι ήθελαν μια «δίκαιη σοσιαλιστική Ελλάδα» και οι δεύτερη την εγκαθίδρυση του «μοναρχοφασισμού». Γι’ αυτό οι πρώτοι έκαναν «εγκλήματα» και οι δεύτεροι «λάθη». Λες και ο πόνος μετριάζεται ή μεγεθύνεται ανάλογα με τα κίνητρα που αποδίδονται στον εγκληματία.
Είναι εξαιρετικά χρήσιμη η έκδοση του ημερολογίου του Δημήτρη Βλαντά. Οχι μόνο γιατί επιτρέπει σε νεότερους να μάθουν αποσιωπημένες πτυχές της Ιστορίας. Κυρίως γιατί ξανανοίγει τη συζήτηση για την Ιστορία και τη χρήση της. Εστω και αν ο διάλογος γίνεται με τους οξείς όρους που χρησιμοποιεί ο κ. Μαργαρίτης. Σε μια συζήτηση μετράει περισσότερο η ουσία, παρά οι χαρακτηρισμοί.
Υπ’ αυτήν την έννοια η ιστοριοδιφική δουλειά των κ. Στάθη Καλύβα και Νίκου Μαραντζίδη δεν μπορεί να είναι «πολιτικά άχρηστη», όπως υποστηρίζει στο άρθρο του ο κ. Μαργαρίτης. Αλλά ακόμη κι αν υπάρχει «πολιτικά άχρηστη» ιστορία, αυτή είναι «πολιτικά άχρηστη» για ποιους;