Απίστευτο κι όμως αληθινό! Το εργοστάσιο του Φιξ, ο ακρωτηριασμένος αυτός γίγαντας του Τάκη Ζενέτου (1926-1977), μέρα με τη μέρα ξαναζωντανεύει. Οι εργασίες για τη μετασκευή του σε έδρα του Εθνιικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης ξεκίνησαν, βάζοντας τέλος στην αναμονή πολλών -πολλών χρόνων. Η περίφραξη τοποθετήθηκε, ένας γερανός έπιασε δουλειά και η αντίστροφη μέτρηση άρχισε για το καλοκαίρι του 2009, όταν ελπίζεται πως θα είναι έτοιμο το νέο, μεγάλο μουσείο της Αθήνας.
Η αρχιτεκτονική μελέτη που απέσπασε το πρώτο βραβείο του διεθνούς διαγωνισμού υπογράφουν τα γραφεία 3SK Στυλιανίδης Αρχιτέκτονες, Tim Ronalds Architects I. Μουζάκης & Συνεργάτες Αρχιτέκτονες ΕΠΕ. Η όψη της Συγγρού, κεντρική ιδέα του Ζενέτου «ανασυντίθεται» στο μέτωπο της οδού Καλλιρρόης όπου και επιχειρείται μια συμβολική υπόμνηση της τοπογραφίας της περιοχής: η «τομή» του γειτονικού Ιλισού, που έρρεε μέχρι τη δεκαετία του ’50 πριν καλυφθεί από τη λεωφόρο Καλλιρρόης, «επανέρχεται» με την πέτρινη «κουρτίνα» που ντύνει την όψη της εισόδου του μουσείου, αναφορά στα ιζηματογενή πετρώματα της κοίτης του, και τον υδάτινο τοίχο στο επίπεδο του ισογείου, ανάμεσα στον όγκο των εκθέσεων και το έδαφος. Ετσι οι Αθηναίοι έχουν την ευκαιρία να εκτιμήσουν ξανά ένα πραγματικά σπουδαίο δείγμα της βιομηχανικής αρχιτεκτονικής στη χώρα μας. Οπως όλοι ξέρουμε, η πολυετής εγκατάλειψη του εργοστασίου οδήγησε στην απαξίωσή του.
Ενα καράβι στη Συγγρού
Αντίθετα η κριτική υποδέχθηκε με ενθουσιασμό το Φιξ.: «Στα πλευρά της ευθύγραμμης λεωφόρου που ανεβαίνει από τη θάλασσα και συναντά το Ολυμπιείο και την πύλη του Αδριανού. Κάτω από την Ακρόπολη και δίπλα στον Ιλισσό. Σε ένα περιβάλλον διώροφων κατά κανόνα, αστικών νεοκλασικών κατοικιών επί της Συγγρού και ταπεινότερων εργατικών κατοικιών προς την πλευρά του ποταμού. Σε μια Αθήνα που μόλις είχε ανακαλύψει την αντιπαροχή. Πρόκληση ερεθιστική όσο και ασεβής. Ο Ζενέτος την αποδέχθηκε με ευφυΐα, ίσως και έπαρση. Το εκτός αθηναϊκού μέτρου οικοδόμημα πήρε τη μορφή ενός μεγάλου καραβιού, που εισχώρησε στον Ιλισσό και ήρθε να αράξει απαλά στην είσοδο της πόλης. Η μεγαλοπρέπεια και βαρύτητα των κάθετων στοιχείων της ελληνικής αρχιτεκτονικής αντικαταστάθηκε με τη σβελτάδα των οριζόντιων συνεχών ανοιγμάτων. Η προσφυγή στον οριζόντιο άξονα, αντί των καθέτων, υπήρξε η ευφυής λύση. Το κτίριο απέκτησε μια δυναμική φόρμα, φαινόταν να κινείται, να «πλέει» πάνω στο διάφανο νερό, που υποδηλωνόταν από τις συνεχείς τζαμαρίες του ισογείου… Ο χώρος της εργασίας, διάφανος, εισχωρούσε στη ζωή της πόλης. Και το αποτέλεσμα ήταν ιδιαίτερα εντυπωσιακό την νύχτα, όταν το πάμφωτο εργοστάσιο ταξίδευε στο σκοτάδι και τη σιωπή, με τους εργάτες – πλήρωμα σε διαρκή ενεργητικότητα. Πρωτότυπες και ίσως ανεπανάληπτες λύσεις όχι μόνο αρχιτεκτονικές αλλά και κατασκευαστικές, για την επίτευξη του φανταστικού αποτελέσματος».
Τη στέγαση του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης είχε προαναγγείλει ο ίδιος ο αρχιτέκτονας σε ανύποπτο χρόνο, όταν έλεγε ότι με τη μεταφορά των εργοστασιακών λειτουργιών έξω από την Αθήνα, το κτίριο θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη στέγαση πολιτιστικών χρήσεων. Η διαχρονική μορφολόγηση του καννάβου των όψεων, οι αναλογίες των πλήρων και των κενών τμημάτων, η επιμήκης δυναμική μορφή του συνθέτουν ένα από τα σημαντικότερα κτίρια της σύγχρονης αρχιτεκτονικής. Το εναπομείναν τμήμα του κτιρίου αυτού, χαρακτηριστικό δείγμα βιομηχανικού κτιρίου μιας εποχής και σημείο αναφοράς στον πολεοδομικό ιστό της Αθήνας, καλείται, μετά τη μετασκευή του, να στεγάσει μία από τις σημαντικότερες πολιτιστικές λειτουργίες της Αθήνας του 21ου αιώνα, το πρώτο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της πόλης!
