Η εποχή του φιλελεύθερου παρεμβατισμού στα διεθνή ζητήματα έχει παρέλθει. Εξ αρχής, η εισβολή στο Ιράκ έγινε εν μέρει για το πετρέλαιο. O στρατηγικός στόχος της κυβέρνησης Μπους ήταν ο έλεγχος των ιρακινών πετρελαίων, που αποτελούν τμήμα των αποθεμάτων του Περσικού Κόλπου, τα οποία είναι ζωτικής σημασίας για τον παγκόσμιο καπιταλισμό. Η επιτυχία ωστόσο του γεωπολιτικού εγχειρήματος εξαρτιόταν από τη σταθερότητα που θα επικρατούσε μετά την ανατροπή του Σαντάμ. Και σε αυτό το σημείο οι Αμερικανοί έσφαλαν διότι έτρεφαν ψευδαισθήσεις.
Οπως μπορούσε να προβλέψει ο καθένας που έχει στοιχειώδη γνώση της Ιστορίας, τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν έτσι. Η διάλυση του Ιράκ είναι αδιαμφβισβήτητο γεγονός, το οποίο αρνείται μόνον ο Λευκός Οίκος. Η αναρχία που επικρατεί είναι φρικτή για τους πολίτες της χώρας, όμως οι καταστροφικές συνέπειές της δεν αφορούν μόνο τους Ιρακινούς των οποίων η ζωή έχει ήδη καταστραφεί. Τα γειτονικά του Ιράκ κράτη σύρονται αναπόφευκτα στις συγκρούσεις της χώρας. Τόσο η Τουρκία όσο και το Ιράν ενδιαφέρονται για τα πετρέλαια του Ιράκ. Το μεν Ιράν επειδή επιδιώκει να αυξήσει την επιρροή του στη σιιτική πλειοψηφία του Ιράκ, η δε Τουρκία επειδή φοβάται ότι ο έλεγχος του πετρελαιοφόρου Κιρκούκ θα περάσει στα χέρια των Κούρδων.
Η Αμερική κατάφερε να απεμπλακεί από το Βιετνάμ γιατί η χώρα ήταν περιφερειακή για την παγκόσμια οικονομία και γιατί οι συνέπειες της αμερικανικής αποχώρησης δεν ήταν σημαντικές. Αντιθέτως το Ιράκ αποτελεί καίριο παράγοντα για τα παγκόσμια αποθέματα πετρελαίου, και αν οι ΗΠΑ αποχωρήσουν από τη χώρα, θα αμφισβητηθεί η ικανότητά τους να προστατεύουν τους συμμάχους τους στην περιοχή. Αλλη βασική διαφορά είναι ότι το Βιετνάμ είχε μια αποτελεσματική κυβέρνηση στο βόρειο τμήμα της χώρας, η οποία μπορούσε να αναλάβει τη διακυβέρνηση μετά την αποχώρηση των ΗΠΑ.
Το σημαντικότερο χαρακτηριστικό της σύγκρουσης με αφορμή το Ιράκ -και αυτό που συνήθως παραμελείται- είναι ότι οι Αμερικανοί δεν έχουν πλέον την ικανότητα να διαμορφώνουν τα γεγονότα. Ο,τι και αν πράξουν, η αιματοχυσία στην περιοχή θα συνεχιστεί για δεκαετίες. Μια επιπλέον ανοησία -όπως ο βομβαρδισμός του Ιράν τον οποίο φαίνεται ότι επιθυμεί ο Αμερικανός αντιπρόεδρος Ντικ Τσένι ή οι στρατιωτικές επιχειρήσεις κατά του Πακιστάν, όπως ορισμένοι στην Ουάσιγκτον προτείνουν- θα επιδεινώσει περαιτέρω την κατάσταση.
Οι φιλελεύθεροι παρεμβατιστές που στήριξαν την αλλαγή καθεστώτος στο Ιράκ στο πλαίσιο μιας παγκόσμιας εκστρατείας για τα ανθρώπινα δικαιώματα παρέβλεψαν το γεγονός ότι η ανατροπή της τυραννίας σε διαιρεμένες χώρες προκαλεί συνήθως εμφύλιο πόλεμο ή εθνοκάθαρση. Οι φιλελεύθεροι παρεμβατιστές ισχυρίζονται ότι η Ιστορία είχε εισέλθει σε νέα περίοδο στην οποία οι προληπτικοί πόλεμοι θα χρησιμοποιούνταν για να διαμορφωθεί μια νέα ταξη πραγμάτων, όπου η δημοκρατία και η ειρήνη θα θριάμβευαν. Το αποτέλεσμα αυτών των ψευδαισθήσεων το βλέπουμε σήμερα: ένας κόσμος με νέα απολυταρχικά καθεστώτα και κράτη που καταρρέουν, και τον οποίο ουδείς γνωρίζει πώς να κυβερνήσει.
Ο φιλελεύθερος παρεμβατισμός, ο οποίος εμφανίστηκε μετά τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου, δεν ήταν ποτέ τίποτε περισσότερο από ένα συνδυασμό νοσταλγίας, μετά το τέλος των αυτοκρατοριών και εκκεντρικών γεωπολιτικών θεωριών. Ηταν ένα παράλογο και απωθητικό μείγμα, για του οποίου την εξαφάνιση δεν αξίζει να λυπηθεί κανείς. Αυτό που ο κόσμος χρειάζεται από τις δυτικές κυβερνήσεις δεν είναι μία ακόμη ανόητη σταυροφορία, αλλά μια δόση ρεαλισμού και ταπεινότητας.
* Ο John Gray είναι καθηγητής στο London School of Economics.
