Ακουσα από την τηλεόραση ότι μεγάλη κατασκευαστική εταιρεία (ίσως η μεγαλύτερη) με τεράστια συμφέροντα στον τομέα των δημοσίων έργων (τώρα και στο παρελθόν) προσφέρεται να αναλάβει την αποκατάσταση του τοπίου στην Αρχαία Ολυμπία. Υποθέτω ότι στην προσφορά της περιλαμβάνεται το κόστος της αποκατάστασης και η διάθεση τεχνικών μέσων και οργάνωσης. Αν είναι έτσι, σύμφωνοι, ευχαριστούμε και μπράβο της.
Το τι θα είναι όμως η αποκατάσταση, τι θα αποκαταστήσει για να μη μας προκύψει κανένα φοβερό κιτς, σαν αυτά που συχνά βλέπουμε να «κοσμούν» ιστορικούς χώρους, με την πεποίθηση ότι εκφράζουν τον σεβασμό των νεοελλήνων στη δόξα των αρχαίων προγόνων τους, δεν είναι δουλειά της τόσο ευαίσθητης εταιρείας. Είναι δουλειά του υπουργείου Πολιτισμού, της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας και προπαντός των αρχαιολόγων – αρχιτεκτόνων, σαν αυτούς που ανέλαβαν τη συντήρηση των μνημείων της Ακρόπολης.
Αυτοί ξέρουν να ερευνούν το τοπίο και να βρίσκουν τι αποκαθίσταται και τι όχι και κατά τεκμήριο διαθέτουν τη γνώση και τη φαντασία να επινοούν και να εφευρίσκουν τι μπορεί να στηθεί στη θέση του οριστικά κατεστραμμένου αρχαίου κάλλους. Για παράδειγμα: Ο Κρόνιος Λόφος κάηκε και καταστράφηκε και μάλλον είναι αδύνατο να αποκαταστήσουμε τη φόρμα που για να διαμορφωθεί χρειάσθηκαν εκατοντάδες ή και χιλιάδες χρόνια. Αν, ας πούμε, φυτέψουμε ώριμα μεγάλα δέντρα, εντελώς όμοια με τα καμένα, θα έχει βέβαια ο επισκέπτης να θαυμάσει «το κατιτίς το ωραίο», όπως δεκάδες πούλμαν σταθμεύουν στις Θερμοπύλες για να θαυμάσουν οι τουρίστες αυτό που λέγεται ότι είναι το νεότερο μνημείο, με το οποίο οι νεοέλληνες πιστεύουν ότι δοξάζουν τον Λεωνίδα και τους τριακοσίους του.
Το αρχαίο τοπίο ιδίως της Αρχαίας Ολυμπίας, δεν σε αφήνει να το κρίνεις, να το σχολιάσεις και να το θαυμάσεις. Σε αφήνει ολομόναχο και σιωπηλό με τις σκέψεις σου. Αυτό πώς θα το αποκαταστήσεις;
Προχθές, όταν ο πρωθυπουργός είπε ότι το κράτος θα αναλάβει να ξανακτίσει τα καμένα σπίτια, κάποιος σχολίασε ότι έτσι πρέπει να γίνει για να έχουμε «ενιαίο παραδοσιακό στυλ». Τι ακριβώς είναι το «παραδοσιακό στυλ» και μάλιστα το «ενιαίο» δεν νομίζω ότι το βρήκε κανείς και το περιέγραψε. Ισως είναι μερικές ατέλειες που ζήσαμε και αγαπήσαμε, ο στραβός τοίχος, το χοντροκομμένο παραθυρόφυλλο, ο απελέκητος κορμός δέντρου, που χρησίμευσε για δοκάρι. Αποτέλεσμα όλα μιας ξεχασμένης τεχνικής και ανύπαρκτων πλέον μέσων κατασκευής, που πάντοτε επιβάλλουν τη δική τους αισθητική.
Πώς με σύγχρονα μέσα και υλικά, με σύγχρονη τεχνική, με τσιμέντο και επεξεργασμένα ξύλα, με πέτρες και πλάκες πελεκημένες ή κομμένες με τον τροχό ήδη από το νταμάρι, όλες όμοιες για κάθε κατασκευή, πώς θα φτιάξεις το «ενιαίο παραδοσιακό στυλ»; Ανατριχιάζει κανείς όταν το σκέφτεται και όταν φαντάζεται παρόμοια «παραδοσιακά» σπίτια παρατεταγμένα με φόντο τα καμένα δάση των βουνών. Με τα μέσα που διαθέτουμε σήμερα και τις τεχνικές που ξέρουμε ή θα κτίσουμε σύγχρονα σπίτια και από δω αρχίζει η αισθητική αναζήτηση, ή θα κτίσουμε αποστράπτουσες απομιμήσεις «παραδοσιακών» όπου τελειώνει κάθε αναζήτηση.