«Το λαμπρότερο πρόσωπο της απελπισίας είναι ο Θεός, το λαμπρότερο πρόσωπο της ελπίδας είναι πάλι ο Θεός» γράφει ο Νίκος Καζαντζάκης. Κατάφαση ζωής, με γεύση εφήμερης αθανασίας είναι όλο το έργο του… Με τόσες καρβουνιασμένες εικόνες ερημιάς να μας κυκλώνουν, σαν Ερινύες για την καταστροφή των πανέμορφων χωριών και τοπίων της Ελλάδας μας, με τη φωτιά που κατάκαψε την ύπαιθρο και τη μυρωδιά του καπνού στον αέρα που αναπνέουμε, με την κλεψύδρα του χρόνου να μας ωθεί, εκόντες – άκοντες, σε εκλογές, χωρίς κανένας, ούτε κι αυτοί, απόψε, οι έξι πολιτικοί ηγέτες, διαφορετικού αναστήματος και όμοιας φιλοδοξίας, δεν μπορούν να μας πείσουν για την αναγκαιότητα «αλλαγής σελίδας» ή μιας συνέχειας από τα ίδια, από τον δέκτη της τηλεόρασης, ο καθένας ζητάει ένα δικό του καταφύγιο. Να μείνει μόνος με τις σκέψεις του, να κατασταλάξει κάπου, να βρει ελπίδα και παρηγοριά, εκεί που είναι κάρβουνα και στάχτη… Και να, στο δημοσιογραφικό γραφείο, η καταφυγή. «Αναφορά στον Καζαντζάκη», το βιβλίο του Γιώργου Εμμανουήλ Στεφανάκη, νέα έκδοση του 2007 συμπληρωμένη, από τις εκδόσεις Καστανιώτη, που κυκλοφόρησε στο πλαίσιο του φετινού εορτασμού «Ετος Νίκου Καζαντζάκη», ήρθε να μας θυμίσει το μέγα κήρυγμα, τη μεγάλη αλήθεια που χαρακτηρίζει τόσο τον Νίκο Καζαντζάκη, τον άνθρωπο, όσο και το έργο του. «Δεν φοβάμαι τίποτα, δεν ελπίζω τίποτα. Είμαι λεύτερος». Αυτή είναι η επιγραφή στον τάφο του Καζαντζάκη στην Ντάπια Μαρτινέγκο, στα βενετσάνικα τείχη στο Ηράκλειο. Είναι οι τρεις φράσεις που αποτελούν το «πιστεύω» του: «δεν ελπίζω πια. Δεν φοβάμαι πια. Είμαι ελεύθερος» στην «Τόντα Ράμπα». Με αυτά ξεκινά ο Γιώργος Εμμ. Στεφανάκης την πρώτη σελίδα της εμπνευσμένης δοκιμιογραφίας του, δίνοντας συγχρόνως και τις δύο παραλλαγές του ίδιου «πιστεύω» από φωτισμένα ελεύθερα πνεύματα.
«Ελεύθερο θεωρώ εκείνον που ούτε ελπίζει τίποτε ούτε φοβάται» / Αλλ’ εκείνον νομίζω (ελεύθερον) τον μήτε ελπίσοντά τι, μήτε δεδιόται» / Λουκιανού, Βίος του Δημώνακτος. «Δεν ελπίζω τίποτε από τον κόσμο, δεν φοβάμαι τίποτε από τον κόσμο, δεν θέλω τίποτε από τον κόσμο! Δεν έχω ανάγκη, χάρη στον Θεό, ούτε από την αυθεντία κανενός». Πασκάλ, Lettres Ρrovinciales.
«Γκρεμός οδηγεί στον Θεό»
Αλλά ας δούμε τι έχει να μας πει ο Γ. Εμμ. Στεφανάκης, που έγραψε το βιβλίο «Στα σαράντα χρόνια από τον θάνατο του μεγάλου Αιρετικού», όπως είναι και ο τίτλος του προλόγου στην πρώτη έκδοση του 1997. «Σαράντα χρόνια μετά τον θάνατο του Ν. Καζαντζάκη -έγραφε ο Γ. Εμμ. Στ.- η καθημερινή πραγματικότητα παραμένει ανέτοιμη και ανώριμη, για να δεχθεί την ανυπότακτη φιλοσοφική του σκέψη, που θέλησε να συλλάβει μέσα στο πολυθέαμα του εφήμερου και περαστικού, την παρουσία του αιωνίου, τη σωτηρία του ανθρώπου και την αφή της. Η ζωή, πιθανόν να ‘γραφε σήμερα ο Καζαντζάκης, το σύμπαν ολόκληρο, δεν είναι τίποτε περισσότερο από μια μεγάλη μετάβαση από μια σκοτεινή μεγάλη οθόνη, σε μια άλλη σκοτεινή εξίσου μεγάλη οθόνη. Το μεταξύ τους αινιγματικό διάστημα το λέμε Ζωή». Στον δε Πρόλογο στη νέα Εκδοση, συμπληρωμένη το 2007, «Μετά Πενήντα Ετη», ο Γ. Εμμ. Στ. σημειώνει: «Ο Καζαντζάκης παραμένει πάντα επίκαιρος. Κατάφαση ζωής είναι όλο του το έργο. Αγάπησε με πάθος τη ζωή, τη φύση, τη γυναίκα, τον άνθρωπο… Η ανεξάντλητη γοητεία του καζαντζακικού έργου βρίσκεται στην αναφλογισμένη λάσπη που ονειρεύεται, στη νομιμοποιημένη υπερβολή, στην ανάγνωση του e-mail της εποχής του. Κέρδισε τη μάχη, γιατί ήξερε πως στον Θεό δεν οδηγεί δρόμος, αλλά γκρεμός. Κράτησε τη γεύση της αθανασίας, γιατί το έργο του άντεξε και δεν λύγισε στον χρόνο». Πτυχιούχος της Νομικής Αθηνών, της Φιλοσοφικής Σχολής του Φράιμπουργκ Ελβετίας, με μεταπτυχιακές σπουδές στα Πανεπιστήμια Χαϊδελβέργης και Βερολίνου, ο φίλος ζωής Γιώργος Εμμ. Στεφανάκης είναι όχι μόνο πολυδιαβασμένος, πολυταξιδεμένος, καζαντζακικός και ο ίδιος στην αναζήτηση της αλήθειας και πάντοτε «παρών» όταν ο πνευματικός κόσμος της Ελλάδας ζήτησε τη συνδρομή του. Από τους πολλούς τίτλους της προσφοράς του πιο σημαντικός είναι αυτός του προέδρου της «Ορχήστρας των Χρωμάτων», που ίδρυσε ο Μάνος Χατζιδάκις. Οποιος πιστεύει στη μουσική του Μάνου Χατζιδάκι, υπηρετεί την αλήθεια και τον πολιτισμό. «Η Αναφορά στον Καζαντζάκη» περίμενε πάνω στο γραφείο τη στιμή που θα ‘πρεπε να μιλήσει μέσα από τη στήλη αυτή. Ηρθε ο καιρός. «Κανένας άνθρωπος (στην Αθήνα) δεν μπορεί να σου πει ένα λόγο που να ‘ναι καλύτερος από τη σιωπή», έγραφε ο Ν. Καζαντζάκης στον Παντελή Πρεβελάκη στις 8/11/1939. Οι τελευταίες του λέξεις, όταν πέθανε σε ηλικία 74 ετών στην πανεπιστημιακή κλινική του Φράιμπουργκ στις 26 Οκτωβρίου 1957, ήταν -ιστορεί η σύζυγός του Ελένη που του έκλεισε τα μάτια: «Νερό! Νερό!».