Τ ους είδαμε το βράδυ των εκλογών να παρελαύνουν θριαμβικά στα κανάλια, περιφέροντας τα αγαπημένα τους θέματα: το βιβλίο Ιστορίας, το «προδοτικό» Σχέδιο Ανάν, το «ξεπούλημα» της Μακεδονίας, την υποψηφιότητα της Τουρκίας στην Ευρώπη, τους μετανάστες που μας έχουν κυριεύσει. Η είσοδός τους στη Βουλή δεν είναι απλώς μια ακίνδυνη προέκταση της τηλεοπτικής ελαφρότητας που τείνει να χαρακτηρίζει τον αρχηγό τους. Κάποτε απεχθείς ιδέες εμφανίζονται με το καθημερινό πρόσωπο της κοινής λογικής. Εχουν την οικεία όψη του αυτοδημιούργητου πολιτικού που αστειεύεται στο τηλεπαράθυρο, που μιλά την απλή γλώσσα του προδομένου Ελληνα πατριώτη, του φοβισμένου μικροσυνταξιούχου, της ζορισμένης νοικοκυράς. Αλλωστε από την εποχή της Χάνα Αρεντ γνωρίζουμε πως η διαδρομή του ακραίου διέρχεται την οδό της κοινοτοπίας.
Οι εκπρόσωποι του ΛΑΟΣ που είδαμε δεν αναδύθηκαν απλώς σαν γυμνές Αφροδίτες από τον χυλό του τηλε-λαϊκισμού. Ορισμένοι, χάρη στους οποίους το κόμμα εισήλθε στη Βουλή, έχουν διακεκριμένη πορεία στα άκρα της Δεξιάς. Το κόμμα του κ. Καρατζαφέρη έχει κάθε δικαίωμα να αρνείται τον χαρακτηρισμό της ακροδεξιάς, ας το ονομάσουμε λοιπόν εθνικολαϊκιστικό ή υπερδεξιό, άλλωστε η πολιτική είναι η τέχνη του ευφημισμού. Είναι διεθνώς γνωστός ο πολιτικός λόγος της υπερδεξιάς. Πέραν της αισθητικής, οι ιδαλγοί της προσβάλλουν και τη λογική. Διογκώνουν και δαιμονοποιούν, εφευρίσκουν εχθρούς και συνωμοσίες. Εμφανίζουν παραπλανητικά την ομοιότητα ως ταυτότητα (ακούγοντας την εθνικιστική εσχατολογία νομίζει κανείς ότι η χώρα βρίσκεται ακόμα στην εποχή των Βαλκανικών Πολέμων). Γυροφέρνουν τα πιο απίθανα και παρανοϊκά σενάρια («ο ξένος παράγοντας έκαψε την Πελοπόννησο λόγω του Σχεδίου Ανάν!»). Οσο πιο εξωφρενικός ο ισχυρισμός, τόσο πιθανότερο να γίνει πιστευτός. Εκφέρουν τις αποφάνσεις τους ως αποκαλυμμένες αλήθειες. Οποιος τις αμφισβητεί είναι είτε αφελής είτε αμφιβόλου πατριωτισμού. Η αντιπαράθεση προσωποποιείται, ο αντίπαλος δαιμονοποιείται. Οι σκοποί αγιάζουν τα μέσα. Το μαρτυρούν άλλωστε οι οβιδιακές μεταμορφώσεις. Ο σεβασμός στη διαδικασία, στα δικαιώματα, στην αξιοπρέπεια του αντιπάλου περιττεύει. Είδαμε νεοεκλεγέντα βουλευτή του ΛΑΟΣ να επιτίθεται με ιταμότητα στην πρώην υπουργό Παιδείας. Παρά τα όποια λάθη της, υπερασπίστηκε με σπάνια γενναιότητα όχι το βιβλίο Ιστορίας αλλά τη λειτουργία των θεσμών και την αυτονόητη αρχή ότι τα σχολικά συγγράμματα εκπονούνται και αναθεωρούνται μέσα από νόμιμες θεσμικές διαδικασίες αρμόδιων φορέων της πολιτείας και όχι υπό τις ιαχές του πλήθους.
«Ε και λοιπόν;», δικαιούται κανείς να αναρωτηθεί. Είχαμε πάντοτε κι έχουμε στο Κοινοβούλιο μια μειοψηφία πολιτικών του «δεν δικαιούσθε διά να ομιλείτε». Είχαμε κι έχουμε βουλευτές δυσανεκτικούς, που διαστρέφουν και συσκοτίζουν, που ψεύδονται και δημαγωγούν. Πολιτικούς, επίσης, που διαπλέκονται, κουρσεύουν πελατειακά το Δημόσιο, καταστρέφουν το φυσικό περιβάλλον, χαρίζουν χρέη στις ποδοσφαιρικές ομάδες, σπαταλούν το δημόσιο χρήμα σε δημόσιες σχέσεις και έργα βιτρίνας, ανέχονται τη διαφθορά, αναπαράγονται φαυλοκρατικά, νοιάζονται μόνο για τον εαυτό τους. Τι χειρότερο μπορεί να φέρει ο ΛΑΟΣ;
Και όμως, ο ΛΑΟΣ, ως κοινοβουλευτικό κόμμα, είναι ένα σκαλί παρακάτω στην κλίμακα της πολιτικής απαξίας, γιατί επισφραγίζει πανηγυρικά την ίδια την αποτυχία της πολιτικής. Ενα κόμμα με θολή ιδεολογία που δεν λέει το όνομά της, με ανύπαρκτο πρόγραμμα, χωρίς πρόταση εξουσίας, χωρίς στοίχιση με πραγματικές κοινωνικές δυνάμεις. Ενα κόμμα απορριμματοδοχείο, που ψαρεύει στα θολά νερά της ανασφάλειας, του χαβαλέ, του φανατισμού και της άναρθρης διαμαρτυρίας.
Και ένας ιδεολογικός χώρος που κατευθύνει την πολιτική του επιρροή στην ενδοχώρα της πολιτικής απαιδευσίας και του σκοταδισμού. Που εξάπτει φόβους, κολακεύει τη μισαλλοδοξία, εμπορεύεται εθνικό και θρησκευτικό συναίσθημα κλείνοντας όμως πονηρά το μάτι στον χυδαίο φιλοτομαρισμό του νεοέλληνα. Ο λόγος του εμπεριέχει υποβόσκουσα την απειλή της βίας. Τα περιθώρια ανοχής έχουν εξαντληθεί. Αναρχικοί διαδηλώνουν; Σπάσ’ τους τα κεφάλια. Οι Σκοπιανοί προκαλούν; Δώσ’ τους ένα μάθημα. Οι Ευρωπαίοι πιέζουν; Βάλ’ τους στη θέση τους. Οι μειονοτικοί αντιμίλησαν; Πάτησέ τους. Μετανάστες διεκδικούν; Απέλασέ τους. Ολα είναι τόσο σίγουρα και απλά στο νοητικό σύμπαν της υπερδεξιάς. Λείπουν μόνο οι πατριώτες πολιτικοί για να εφαρμόσουν τις εθνικές λύσεις.
Ο υπερπατριωτισμός της υπερδεξιάς συσκοτίζει τον πραγματικό πατριωτισμό που έχει ανάγκη ο τόπος: έναν πατριωτισμό του πολίτη. Ενα πλέγμα σύγχρονων δικαιωμάτων έναντι του κράτους, που αντιστοιχούν σε συνεπείς υποχρεώσεις και ευθύνες του πολίτη απέναντι στην κοινωνία, σεβασμό στον νόμο και αγάπη για τον τόπο. Δεν αποκλείεται ο υπερπατριωτισμός του ΛΑΟΣ να ωριμάσει κι αυτός μια μέρα σε έναν τέτοιο σύγχρονο πατριωτισμό. Είμαστε διατεθειμένοι να περιμένουμε.
Ο πολιτικός πολιτισμός προοδεύει προσπαθώντας να φωτίζει τις περίπλοκες και αντικρουόμενες όψεις της πραγματικότητας, να διαχειρίζεται τα προβλήματα με ανοιχτό δημόσιο διάλογο, με ένα ήθος που προϋποθέτει ότι δεν είμαστε αλάνθαστοι, ότι πρέπει να κρατούμε μια επιφύλαξη στη βεβαιότητά μας, να επιδιώκουμε να κατανοήσουμε το δίκιο του αντιπάλου, αναστοχαζόμενοι τις δικές μας εμπειρίες και πράξεις. Εμπεριέχει επίσης μια παιδαγωγική λειτουργία της πολιτικής, που κατεξοχήν επιτελούν οι κοινοβουλευτικές πολιτικές δυνάμεις.
Φοβάμαι λοιπόν πως η Βουλή δεν θα γίνει καλύτερη από τη συμμετοχή του πέμπτου κόμματος, ούτε ο πολιτικός μας πολιτισμός πλουσιότερος. Ισως τα μικρόφωνα να υποφέρουν λίγο παραπάνω από τα υψηλά ντεσιμπέλ.
* Ο κ. Γ. Παγουλάτος είναι αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών.