Ο Ευάγγελος Βενιζέλος έχει εστιάσει (σχεδόν αποκλειστικά…) την εκστρατεία του, προκειμένου να πείσει «μέλη και φίλους» του ΠΑΣΟΚ να τον εκλέξουν στην ηγεσία του Κινήματος, στο (δημοσκοπικό, άρα επιδεχόμενο αμφισβήτησης) επιχείρημα, πως θεωρείται ο «καλύτερος αντι-Καραμανλής», και πως με αυτόν το ΠΑΣΟΚ έχει πιθανότητες να κερδίσει εκλογές. Στον αντίποδα, ο Γιώργος Παπανδρέου, κάνει την αυτοκριτική του παραδεχόμενος σειρά λαθών και παραλείψεων επί ηγεσίας του, διαβεβαιώνει πως «τώρα έμαθε και δεν θα τα ξανακάνει…» και ζητάει επαναβεβαίωση της ηγεσίας του για ένα «άλλο ΠΑΣΟΚ» αφού το δικό του επιχείρημα είναι πως «τα κόμματα κερδίζουν τις εκλογές, όχι τα πρόσωπα», και πως το ΠΑΣΟΚ δεν θέλει «έναν άλλο Καραμανλή, γιατί δεν είναι δεξιό…». Το αξιοπερίεργο είναι πως από μιαν άποψη και οι δύο διεκδικητές, θέλουν ένα «άλλο ΠΑΣΟΚ» (μέσα από συχνά ακαταλαβίστικες «συλλήψεις» και αντιφατικές συμμαχίες και μείγματα «πολιτικών», με τελικό σκοπό βεβαίως την… επάνοδο στην εξουσία!) το οποίο όμως κανένας δεν «περιγράφει», δεν διευκρινίζει τα χαρακτηριστικά του, δεν προϊδεάζει για την πολιτική του και δεν αποκαλύπτει (με σαφείς και ξεκάθαρους όρους…) το όραμά του και το «πώς» θα πολιτευθεί για να το επιδιώξει…
Απλά, θέλουν την εξουσία – του κόμματος κατ’ αρχήν, και «μετά» και την κοινοβουλευτική. Το «πώς» και με «ποιες πολιτικές», θα τους… απασχολήσει εν ευθέτω χρόνω! Προς το παρόν, ο ένας επιρρίπτει όλες τις ευθύνες για τις εκλογικές ήττες και τη συρρίκνωση της εκλογικής δύναμης του κόμματος στην «αδύναμη, αναποτελεσματική, δίχως τόλμη…» ηγεσία του άλλου τα τριάμισι τελευταία χρόνια, και ο άλλος… βλέπει παντού συνωμοσίες, «εξωθεσμικά κέντρα» που τον πολεμάνε (και αναφέρεται στα… ίδια εξωθεσμικά κέντρα -που σίγουρα υπάρχουν και δρουν- που παλιότερα τον είχαν στηρίξει πάση δυνάμει!) και όψιμα ανακαλύπτει το «βάρος» που αναγκάσθηκε να κουβαλήσει από την… προηγούμενη (κυβερνητική και με απολογισμό σε εθνικό επίπεδο θετικό, παρά τα σφάλματα και τις αδυναμίες της, ιδίως στη δεύτερη θητεία της…) κομματική ηγεσία. Στην οποία, ειρήσθω εν παρόδω, μετείχε ενεργά και ο ίδιος! Και της οποίας, εν πάση περιπτώσει, τις όποιες ατέλειες σε πρακτικές και πρόσωπα είχε όλο τον χρόνο (και την εντολή: «Γιώργο, άλλαξέ τα όλα!») να επανορθώσει, στήνοντας το νέο, δικό του «σκηνικό»…
Κανείς από τους δυο δεν δείχνει διατεθειμένος (ή ικανός…) να κάνει μια ρεαλιστική ψυχρή εκτίμηση, πως και το ΠΑΣΟΚ εκ των πραγμάτων περιέπεσε στη δίνη της κρίσης, την οποία αντιμετωπίζουν όλα τα σοσιαλδημοκρατικά, τα κεντροαριστερά κόμματα, μετά την κατάρρευση του «υπαρκτού» και την επικράτηση ενός επιθετικού όσο και επεκτατικού οικονομικού μοντέλου, που τελικά διαμόρφωσε τις σημερινές συνθήκες της παγκοσμιοποίησης της οικονομίας, με ό,τι θετικό, αλλά και αρνητικό η τελευταία συνεπάγεται.
Ψυχραιμος υπολογισμος…
Μια ψύχραιμη και αντικειμενική αποτίμηση της φθίνουσας πορείας του ΠΑΣΟΚ, δεν μπορεί παρά να συνυπολογίσει τα όσα συμβαίνουν τόσο στην εγχώρια όσο και τη διεθνή πολιτική πραγματικότητα. Ο περιβόητος «τρίτος δρόμος» για τη σοσιαλδημοκρατία, η προσπάθεια προσαρμογής, με άλλα λόγια, ανάμεσα στην παραδοσιακή, προσηλωμένη στο κράτος Κεντροαριστερά των κοινωνικών παροχών και τον φιλελεύθερο φονταμενταλισμό της αγοράς ό,τι είχε να δώσει το ‘δωσε – και το ‘δωσε θετικά.
Το εγχείρημα της αποδοχής των κανόνων της αγοράς, με μια όσο το δυνατόν πιο αποτελεσματική «δόση» κοινωνικής ευαισθησίας, η προσπάθεια εκμετάλλευσης και συνδυασμού του «οικονομικού δυναμισμού» με κάποιο «εκσυγχρονισμό» του κοινωνικού κράτους, αυτό με άλλα λόγια που επιχείρησε και η διακυβέρνηση Σημίτη με θετικά συνολικά αποτελέσματα (παρά τα λάθη και τις όποιες υποταγές στη διαπλοκή), πρόβαλε «τότε» ως πανευρωπαϊκός μονόδρομος – και αυτόν άλλωστε ακολούθησαν και όλα τα κεντροαριστερά κόμματα, οι σοσιαλδημοκράτες μετακινήθηκαν προς το κέντρο, εξασφάλισαν «πιστοποιητικά» αποτελεσματικής διαχείρισης της νέας οικονομικής πραγματικότητας, εφάρμοσαν σχετικές πολτικές του «τρίτου δρόμου», αλλού θετικότερα, αλλού αρνητικότερα, και είχαν αλλού περισσότερο, αλλού λιγότερο καλές εκλογικές επιδόσεις.
Σήμερα, πια, αναγνωρίζεται από πολιτικούς, αλλά και στοχαστές της πολιτικής ότι αυτό το εγχείρημα του «τρίτου δρόμου», ό,τι ήταν να αποδώσει το απέδωσε. Ξεπεράστηκε. Και ήδη (δείτε τα παραδείγματα στη Βρετανία, τη Γερμανία, τη Γαλλία…) ο προβληματισμός της Κεντροαριστεράς εστιάζεται στην ανάγκη να ανανεώσει, σε κάποιο βαθμό ακόμη και να επανεφεύρει, οράματα, προγράμματα, στόχους και πολιτικές, να επαναπροσδιορίσει το στίγμα της, το «πού είναι – πού θέλει να φθάσει, και πώς». Για να ‘χει όχι απλώς «κυβερνητικές προοπτικές», αλλά θετικό ρόλο να διαδραματίσει σε ένα παγκόσμιο κοινωνικό σκηνικό ανήσυχο, βαλλόμενο από απολυτότητες της «φιλοσοφίας (της ανεξέλεγκτης) αγοράς», να μπορεί να ανταποκριθεί στο (εν πολλοίς «ξεχασμένο») θεμελιώδες αίτημα της ισότητας και της κατά το δυνατόν κοινωνικής ευαισθησίας, που αποτελούσε πάντα τον πυρήνα της σοσιαλδημοκρατίας…
Φέρει βάρη στις πλάτες του το ΠΑΣΟΚ. Κατά τη μακρά παραμονή του στην εξουσία (πριν από την «παρένθεση» του ’90-’93) και «απασχολημένο» στη νομή της, δεν κατάλαβε έγκαιρα ότι όφειλε (νόμος της Φύσης!) να μεταλλαχθεί για να παραμείνει κυρίαρχο ρεύμα, να μείνει εστιασμένο στη βασική «αριστερή ιδέα» της κοινωνικής ισότητας κατά το μέγιστο δυνατόν, αλλά ταυτόχρονα να την επιδιώξει (πολιτικά αλλά ΚΑΙ κυβερνητικά) με άλλες διόδους και προσεγγίσεις. Τι «έλεγαν» άραγε περί τα τέλη του αιώνα τα άλλοτε «συνεγείροντα» συνθήματα για «λαϊκή κυριαρχία» και «εθνική ανεξαρτησία»; (Και η «ειρωνεία»: κάποιοι στο Κίνημα συνιστούν… σοβαρά την επιστροφή σε «μοντέλα» που παραπέμπουν σ’ εκείνη την εποχή…).
Μη χασουμε και… το «αλλο κυμα»
Το ίδιο λάθος διέπραξε, ασύγγνωστα έστω, και ο «εκσυγχρονισμός» του Κώστα Σημίτη. Στη δίνη των απαιτήσεων της διακυβέρνησης και με το Κίνημα παραμερισμένο, σε δεύτερη μοίρα, δεν αντιλήφθηκαν έγκαιρα και με καθαρό βλέμμα, πως ο «τρίτος δρόμος» εκμετρούσε το ζην, πως η κεντροαριστερή (με όλα τα… «περιθώριά» της) πολιτική έχρηζε επειγόντως επαναπροσδιορισμού, πως «το κύμα» που είχε καβαλήσει το ΠΑΣΟΚ, όπως κι άλλα ευρωπαϊκά κεντροαριστερά κόμματα, έφθανε στην «ακτή», θα «έσκαγε» κι έπρεπε να υπάρξει πρόνοια (και μέθοδος) να το… ξεκαβαλήσουν για να μπορούν με δυνάμεις και νέο προσανατολισμό να καβαλήσουν το επόμενο…
Μας λένε και οι δύο διεκδικητές της ηγεσίας του ΠΑΣΟΚ (καθείς με τον τρόπο και τις υπερβολές του…) πως θέλουν να «πάρουν» το κόμμα, για να κερδίσουν… τις επόμενες εκλογές, να διασφαλίσουν (αλλιώς, λένε, «θα διαλυθεί!», ομολογώντας σαφώς πως μοναδικός σκοπός είναι η νομή της εξουσίας!) πως το Κίνημα θα παραμείνει «κόμμα εξουσίας», ο «άλλος πόλος» στο δικομματικό σύστημα. Κι αυτό που… δεν λένε, λες και είναι «δευτερεύον» είναι ΠΟΙΑ είναι η σύγχρονη πολιτική πρότασή τους, ποιος ο ρεαλιστικός ιδεολογικός προσανατολισμός τους, που βεβαίως και δεν απαιτείται να είναι «άκαμπτων αρχών», αλλά πάντως ξεκάθαρος, εναρμονισμένος με την πολιτική πρόταση, και πλήρως «εξειδικευμένος» ως προς το «τι» θέλουν «πώς» θα το πετύχουν, μέσα από έναν δίαυλο ειλικρινούς διαλόγου και κοινού προβληματισμού με την κοινωνία, υπέρ της οποίας (αλλά ερήμην της!) διακηρύσσουν πως ενεργούν.
Αυτό που σήμερα απασχολεί ολόκληρη την Ευρώπη (το «παγκοσμιοποιημένο» σύστημα γενικότερα), ο προβληματισμός μεταξύ ενός ξεπερασμένου «τρίτου δρόμου» και ενός κυρίαρχου ακόμη, αλλά με φανερά σημάδια «κόπωσης» αποχαλινωμένου νεοφιλελεύθερου σχήματος και θεολογικής πίστης στην «αγορά», είναι πως το αιώνιο θεμελιώδες αίτημα της (κατά το δυνατόν…) ισότητας στην κοινωνία θα μπορέσει να «ακουστεί» και σε κάποιο ρεαλιστικό βαθμό να υπηρετηθεί. Το συζητούν κόμματα, πολιτικοί, φιλόσοφοι, οικονομολόγοι. Αναρωτιούνται, στοχάζονται για λύσεις και διεξόδους. Και είναι απορίας άξιο πώς και γιατί αυτή η αυτονόητη «κουβέντα» και ο προβληματισμός στην παγκόσμια ευρύτερη Κεντροαριστερά δεν γίνεται στην Ελλάδα και μάλιστα σήμερα που αυτός ακριβώς ο προβληματισμός είναι δεδομένο ότι αποτελεί τον εκ των ων ουκ άνευ όρο για την επιβίωσή της στον τόπο…