Η πτώση της αυτοκρατορίας

3' 50" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Στην πρόσφατη σύνοδο των πετρελαιοπαραγωγών χωρών του ΟΠΕΚ, τέθηκε το θέμα του δολαρίου με περισσότερη ένταση από ποτέ άλλοτε στο παρελθόν. Στο νόμισμα αυτό διαπραγματεύονται οι τιμές του πετρελαίου, στο ίδιο νόμισμα έχουν επενδύσει το μεγαλύτερο μέρος των αποθεματικών τους οι χώρες του ΟΠΕΚ, όπως και τόσες άλλες, και στο δικό του άρμα έχουν δέσει οι περισσότερες τα νομίσματά τους.

Οι πρόεδροι της Βενεζουέλας και του Ιράν προχώρησαν πολύ παραπέρα, κηρύσσοντας το τέλος της αυτοκρατορίας του δολαρίου και της αμερικανικής αυτοκρατορίας συνάμα. Είναι, βεβαίως, γνωστό ότι οι κ. Τσάβες και Αχμεντινετζάντ δεν διακρίνονται για τη διπλωματικότητα των εκφράσεών τους, ούτε και για τη νηφαλιότητα της σκέψης τους. Ο λαός μας όμως λέει ότι από μικρούς και από περίεργους (!) μαθαίνεις την αλήθεια. Ισχύει άραγε και σε αυτήν την περίπτωση;

Η πτώση του δολαρίου πιθανότατα θα έχει και συνέχεια. Μια ύφεση στην αμερικανική οικονομία και οι φόβοι για περαιτέρω κατρακύλα του δολαρίου μπορούν να δημιουργήσουν ένα φαύλο κύκλο υποτίμησης του νομίσματος σε συνδυασμό με μια διεθνή οικονομική ύφεση. Σε αυτόν το φαύλο κύκλο, οι χώρες του ΟΠΕΚ δεν θα μένανε αλώβητες. Το ίδιο και η Κίνα. Μπορεί να μην είναι πλέον αλήθεια ότι όταν η Αμερική φτερνίζεται, ο υπόλοιπος κόσμος πέφτει στο κρεβάτι με βαριά γρίπη, αλλά δεν παύει το αμερικανικό κρυολόγημα να είναι εξόχως κολλητικό και με πολλές πιθανές παρενέργειες για τους άλλους. Η πτώση της αυτοκρατορίας του δολαρίου, εφόσον είναι απότομη, θα είναι και πολύ επώδυνη. Αυτό το καταλαβαίνουν πολύ καλά οι Ευρωπαίοι που θέλουν να αποφύγουν περαιτέρω ανατίμηση του ευρώ, με την αντίστοιχη μείωση της ανταγωνιστικότητας. Στα οικονομικά, όλα τα πράγματα έχουν την τιμή τους.

Στα πρώτα χρόνια της διακυβέρνησης Μπους (του νεότερου), ακούστηκαν πολλά για την αμερικανική αυτοκρατορία. Η αδιαμφισβήτητη ηγεμονία των ΗΠΑ, σε όρους στρατιωτικούς, πολιτικούς και οικονομικούς, σε συνδυασμό με την περισσή αλαζονεία που χαρακτήριζε πολλά μέλη της νέας διακυβέρνησης και το μεσσιανισμό που τη συνόδευε (είχαν, άλλωστε, οι νεοσυντηρητικοί το μονοπώλιο της αλήθειας!), έκανε πολλούς να μιλούν απροκάλυπτα για τη νέα εποχή της αμερικανικής αυτοκρατορίας. Οι ξένοι έρχονταν να υποβάλουν σέβη και αιτήματα, μαζί με δώρα, στην Ουάσιγκτον, όπως γινόταν παλιά στις πρωτεύουσες άλλων αυτοκρατοριών.

Αλλά το φιάσκο του Ιράκ έδειξε μια πλήρη έλλειψη προγραμματισμού και μια στρατηγική που βασιζόταν σε απλοϊκές πολιτικές υποθέσεις. Εδειξε επίσης τα όρια της στρατιωτικής υπεροπλίας, όταν η τεχνολογία βρέθηκε αντιμέτωπη με τάγματα αυτοκτονίας. Η πολιτική αλαζονεία έστρεψε τη διεθνή κοινή γνώμη εναντίον των Ηνωμένων Πολιτειών και η αξιοπιστία της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής έπεσε σε απίστευτα χαμηλά επίπεδα. Μετά ήρθε και η ώρα της οικονομίας. Το καταναλωτικό μπουμ, που στηριζόταν σε τεράστια εσωτερικά και εξωτερικά ελλείμματα, δεν μπορούσε να βαστήξει για πάντα. Κάποια στιγμή έρχεται ο λογαριασμός. Εσκασε και η φούσκα των στεγαστικών δανείων και πολλές τράπεζες, αμερικανικές και ξένες, που δεν ήξεραν καν τι περιείχαν τα περίφημα δομημένα ομόλογα που είχαν αγοράσει, άρχισαν να μαζεύουν τα σπασμένα. Και η πτώση του δολαρίου επιταχύνθηκε.

Η περίοδος της αδιαμφισβήτητης αμερικανικής ηγεμονίας, μετά την κατάρρευση των σοβιετικών καθεστώτων, θα αποδειχθεί πιθανότατα βραχύβια. Θα τη διαδεχθεί όμως μια άλλη, μακρύτερης διάρκειας, κατά την οποία η Αμερική θα διατηρεί τα πρωτεία, ενώ η ισχύς θα διαχέεται σε έναν κόσμο σύνθετο, με πολλές εστίες αστάθειας και ασαφείς κανόνες.

Η οικονομική άνοδος της Κίνας και της Ινδίας μεταφράζεται και σε πολιτικούς όρους. Η Ρωσία του Πούτιν συμπεριφέρεται και πάλι ως μεγάλη δύναμη, με κύριο όπλο την ενέργεια, με νωπά τα τραύματα από την εποχή Γέλτσιν και, ίσως, μεγαλύτερο ρεαλισμό ως προς τις πραγματικές της δυνατότητες σε σύγκριση με τη σοβιετική περίοδο. Οσο για τους Ευρωπαίους, αγωνίζονται, όχι πάντα με μεγάλη επιτυχία, να συγκεράσουν τη λογική της «ισχύος εν τη ενώσει» με τις εθνικές ευαισθησίες και τις θεσμικές αδράνειες κρατών με μακρά ιστορία. Ταυτόχρονα, νέες οντότητες έρχονται να αμφισβητήσουν το κρατικό μονοπώλιο στον διεθνή χώρο. Δεν είναι μόνον οι γνωστές πολυεθνικές εταιρείες, αλλά και τόσες άλλες, από την Γκρίνπις μέχρι την Αλ Κάιντα.

Ενας σοφός αυτοκράτορας θα άρχιζε να προετοιμάζει νωρίς τη μετάβαση σε μια νέα εποχή, με στόχο να διασφαλίσει, όσο το δυνατόν καλύτερα, τη βιωσιμότητα της Pax Americana, καθώς και τα συμφέροντα του μητροπολιτικού κέντρου του οποίου η εξουσία αρχίζει να αμφισβητείται από τα ανερχόμενα περιφερειακά κέντρα. Θα έθετε τις βάσεις, για παράδειγμα, ενός αποτελεσματικού συστήματος παγκόσμιας διακυβέρνησης που θα εκφράζει τη νέα ισορροπία δυνάμεων. Θα έπαιρνε πρωτοβουλίες για την αντιμετώπιση πλανητικών κρίσεων, όπως το περιβάλλον. Θα χρησιμοποιούσε τη δύναμη που ακόμη διαθέτει για να εκμαιεύσει ουσιαστικές λύσεις σε χρόνια προβλήματα που υπονομεύουν τη δική του αξιοπιστία, όπως το Μεσανατολικό.

Σοφοί αυτοκράτορες δεν βρίσκονται όμως εύκολα σε τέτοιες εποχές, ούτε καν σοφοί πολιτικοί ηγέτες στην περιφέρεια.

* Ο κ. Λ. Τσούκαλης είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και πρόεδρος του ΕΛΙΑΜΕΠ. ([email protected])

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή