Ενδεικτικό της πολιτικής τρικυμίας στην Αθήνα, αλλά και της παγιωμένης καχυποψίας ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία, είναι το γεγονός ότι η επίσκεψη του πρωθυπουργού Κώστα Καραμανλή στην Αγκυρα, που αρχίζει την Τετάρτη, παρουσιάζεται εδώ λίγο-πολύ ως καθαρά ανταποδοτική στην επίσκεψη του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν το 2004, ως μια εθιμοτυπική υποχρέωση. Είναι η πρώτη επίσημη επίσκεψη Ελληνα πρωθυπουργού από το 1959 και, παρόλο που η είδηση χάνεται μέσα στην ταραχή των ημερών, είναι σταθμός στην πολύπλοκη σχέση της χώρας με τον μεγαλύτερο και πιο σημαντικό άμεσο γείτονά της. Δυστυχώς, όμως, καμία πλευρά δεν φαίνεται να περιμένει κάποιο σημαντικό όφελος.
Η τουρκική πλευρά τις τελευταίες εβδομάδες έκανε σαφείς τις θέσεις της πάνω σε δύο κρίσιμα θέματα για την Ελλάδα. Επισκεπτόμενος τα Σκόπια πριν από ένα μήνα, ο Τούρκος πρωθυπουργός τάχθηκε δυναμικά στο πλευρό της ηγεσίας της Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας στη διένεξή της με την Ελλάδα. Για το θέμα της Κύπρου δήλωσε ότι ήταν λάθος της Ευρωπαϊκής Ενωσης να εντάξει στους κόλπους της την Κυπριακή Δημοκρατία. Εσβησαν κάποιες ελπίδες ότι θα μπορούσε να υπάρξει άρση του casus belli στην ενδεχόμενη επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων στο Αιγαίο, και ότι θα μπορούσε να επαναλειτουργήσει η θεολογική σχολή στη Χάλκη.
Η συγκυρία δεν θα έπρεπε να είναι τόσο αρνητική. Και οι δύο πρωθυπουργοί επανεξελέγησαν πρόσφατα· σ’ ένα μήνα θα διεξαχθούν προεδρικές εκλογές στην Κύπρο που σημαίνει ότι η Ελλάδα, η Τουρκία και η Κύπρος θα μπορούσαν να κινηθούν προς κάποιο συμβιβασμό πάνω στο Κυπριακό ζήτημα, του οποίου το πολιτικό κόστος θα ήταν πιο ανεκτό, επειδή και στις τρεις χώρες η λαϊκή εντολή θα ήταν ακόμη νωπή. Ο Καραμανλής και ο Ερντογάν, επίσης, έχουν αναπτύξει καλή προσωπική σχέση.
Δυστυχώς, όμως, ο κ. Καραμανλής ταλανίζεται από μια γενικευμένη δυσθυμία στην Ελλάδα που δεν του επιτρέπει ελευθερία κινήσεων σε ζητήματα εξωτερικής πολιτικής. Την ίδια ώρα, η τουρκική πλευρά δείχνει ανέτοιμη για οποιαδήποτε κίνηση καλής θέλησης, όπως φαίνεται από τις πρόσφατες ενέργειες γύρω από τα Ιμια και στον εναέριο χώρο του Αιγαίου. Στην Αθήνα, κανείς δεν ξεχνάει ότι τον Απρίλιο του 2005 υπήρξε ένταση γύρω από τα Ιμια κατά την επίσημη επίσκεψη του υπουργού Εξωτερικών Πέτρου Μολυβιάτη στην Αγκυρα. Ο κ. Μολυβιάτης αναγκάστηκε να δικαιολογηθεί για το ότι δεν διέκοψε την επίσκεψη, λέγοντας ότι, «εάν είχα φύγει, θα επερχόταν ραγδαία επιδείνωση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις και θα είχαμε σοβαρή κρίση». Κανείς δεν αμφιβάλλει ότι αν το σενάριο επαναληφθεί, ο πρωθυπουργός θα είναι αναγκασμένος να αντιδράσει πιο δυναμικά, με τα αναμενόμενα δυσμενή αποτελέσματα στις σχέσεις των δύο χωρών.
Προχθές, στη Βουλή, ο κ. Καραμανλής απάντησε σε κριτική ότι η κυβέρνηση (όπως προηγούμενες) δεν αντιδρά επαρκώς σε τουρκικές «προκλήσεις». «Δεν υπάρχουν στον δρόμο μας φοβικά σύνδρομα» δήλωσε ο πρωθυπουργός. «Υπάρχει εθνική αυτοπεποίθηση και σταθερότητα αρχών, θέσεων και επιχειρημάτων». Και προσέθεσε: «Βλάπτει η ανεύθυνη πλειοδοσία σε εθνικά ζητήματα».
Η παρατήρηση του κ. Καραμανλή έχει αποδέκτες και στις δύο χώρες. Και, δυστυχώς, για πολλά χρόνια οι σχέσεις των δύο χωρών είναι δέσμιες της μνήμης η οποία και στις δύο πλευρές είναι ισχυρότερη από την ανάγκη συνεννόησης και συνύπαρξης. Το status quo, κυρίως μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974, είναι αυτό της συνεχόμενης, σχετικά χαμηλής έντασης, με εξάρσεις που ελέγχονται μεν, συντηρούν την πίεση δε. Και όσο παραμένει άλυτο το θέμα της Κύπρου, φαίνεται ότι είμαστε καταδικασμένοι να ζούμε έτσι.
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος επισκέφθηκε την Αγκυρα το 1930, και ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, τον Μάιο του 1959, σε πολύ πιο δύσκολες εποχές από τη σημερινή. Πέτυχαν θεαματική βελτίωση των διμερών σχέσεων. Οσο και αν η σκέψη του μένει στα προβλήματα στην Ελλάδα, την Τετάρτη, ο Κώστας Καραμανλής έχει ένα σπάνιο ραντεβού με την Ιστορία.