Δεν θέλω αιχμαλώτους! Μη μου φέρετε αιχμαλώτους!». Ρητή η εντολή ενός λοχαγού των ΛΟΚ στους άνδρες του, στα 1948. Μου τη μετέφερε απόστρατος αξιωματικός του στρατού, βετεράνος του Εμφυλίου Πολέμου, της Κορέας και της Κύπρου και το θυμήθηκα μετά τη δημόσια ομολογία του Τούρκου Ατίλα Ολγκάτς ότι ως αλεξιπτωτιστής στην Κύπρο το 1974 σκότωσε δέκα Ελληνες και Ελληνοκύπριους αιχμαλώτους. Η δήλωσή του αυτή προκάλεσε σάλο, ακόμα και ο πρωθυπουργός Ερντογάν κλήθηκε να πει την άποψή του. Μόνο που ο Ολγκάτς ανασκεύασε, ότι επρόκειτο για σκηνή από σενάριο πολεμικής ταινίας που θέλει να γυρίσει, οπότε και ο κ. Ερντογάν (που ζητάει από τον ΟΗΕ να καταδικάσει το Ισραήλ, λες και η Τουρκία είναι κράτος που σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα) είπε ότι εφόσον ο ίδιος ο ηθοποιός αυτοδιαψεύστηκε, δεν τίθεται θέμα συζήτησης.
Η ιστορία του Ολγκάτς δεν είναι πρωτότυπη. Το «Δεν θέλω αιχμαλώτους» που μου είχε πει ο Ελληνας βετεράνος του Εμφυλίου δεν ήταν κάτι πρωτόγνωρο. Νεαρός ανθυπολοχαγός τότε, πήρε το βάπτισμα του πυρός στο Βίτσι και στον Γράμμο. Πολλές δεκαετίες μετά τον Εμφύλιο, ο λοχαγός που «δεν ήθελε αιχμαλώτους» «πήγε με το ΠΑΣΟΚ, μας το έπαιξε σοσιαλιστής», πρόσθεσε ειρωνικά, αλλά και με κάποια έκπληξη, ο συνομιλητής μου…
Αυτές τις ημέρες επαναπροβάλλεται στους κινηματογράφους το παλιό πολεμικό αριστούργημα του Ελεμ Κλίμοφ «Ελα να δεις» (1984), το οποίο αποτυπώνει με σοκαριστικό τρόπο το μακελειό των αμάχων της Λευκορωσίας από τους ναζί το 1943 (628 χωριά καμένα μαζί με τους κατοίκους τους). Επίσης, σε λίγες εβδομάδες θα αρχίσει να προβάλλεται η νέα ταινία του Αντρέι Βάιντα «Κατίν»: οι μαζικές εκτελέσεις 12.000 Πολωνών αξιωματικών το 1940 – 41 από τους Σοβιετικούς, κατόπιν εντολής του Στάλιν. Ενας από τους εκτελεσθέντες ήταν και ο πατέρας του Βάιντα. Παρακολούθησα την ταινία πρόσφατα στην Πολωνία και ειδικά το φινάλε της απαιτεί γερά νεύρα. Αναφερόμενος στο τραγικό περιστατικό του Κατίν μέσα από αυτές τις σελίδες, ο αναγνώστης της «Κ» Αντώνης Ν. Βενέτης έστειλε επιστολή, στην οποία ανέφερε ένα σχετικό περιστατικό του Ελληνικού Εμφυλίου: τον Μάρτιο του 1948, έπειτα από μάχες στη Μουργκάνα, άνδρες του Δημοκρατικού Στρατού συνέλαβαν περί τους 180 στρατιώτες του 611 Τάγματος Πεζικού, τους οποίους εκτέλεσαν ομαδικά σε χαράδρα του χωριού Τσαμαντά. Τέσσερις αξιωματικοί του εν λόγω τάγματος πέρασαν από συνοπτική δίκη και εκτελέστηκαν στην ίδια τοποθεσία. Η αποκάλυψη του ομαδικού τάφου των στρατιωτών έγινε τυχαία το 1971 από έναν τσοπάνο. Οπως σημειώνει ο Αλ. Ζαούσης στον δεύτερο τόμο της «Τραγικής αναμέτρησης», οι σκελετοί βρέθηκαν δεμένοι με καλώδιο και με μια τρύπα στο κρανίο.
Τέτοια συμβαίνουν σε κάθε πόλεμο, από όλες τις πλευρές. Αυτή είναι η ενοχλητική αλλά αυτονόητη αλήθεια. Το θέμα με τους νεκρούς της Κύπρου ίσως να μην έπαιρνε διαστάσεις αν το τουρκικό κράτος δεν είχε αποφασίσει να ανοίξει τον φάκελο των αγνοουμένων, να μας πει πού βρίσκονται, έστω και θαμμένοι, όλοι αυτοί οι άνθρωποι. Διαφορετικά, όπως μου είπε ο βετεράνος του Εμφυλίου, ενθυμούμενος τους ανθρώπους που σκότωσε στο πεδίο της μάχης: «Τέτοια πράγματα δεν είναι για να μνημονεύονται».