Σε σχέση με τις προτάσεις του κ. υπουργού Δικαιοσύνης παρατηρούμε τα παρακάτω:
1. Η αντιμετώπιση της κουκουλοφορίας δεν μας φαίνεται επιτυχής. Η επιβολή διπλάσιας ποινής για τις αξιόποινες πράξεις που ορίζει ο νόμος, όταν ο δράστης είναι κουκουλοφόρος, σημαίνει ότι η κουκουλοφορία αποτελεί επιβαρυντική περίσταση, και μάλιστα sui generis, αφού ο ίδιος ο νόμος καθορίζει την επιβάρυνση (δηλαδή το διπλάσιο της κανονικής ποινής των αξιόποινων πράξεων που ο κουκουλοφόρος διέπραξε), και όχι αυτοτελές (ιδιώνυμο) αδίκημα. Το σύστημα αυτό έχει προβλεφθεί στον ΠΚ από άλλη διάταξη και απέτυχε πλήρως. Συγκεκριμένα, η κατά την παρ. 2 του άρθρου 167 ΠΚ επιβάρυνση της επιβλητέας ποινής για τις αξιόποινες πράξεις που αναφέρονται στο άρθρο 167 παρ. 1 ΠΚ, εάν ο δράστης έχει καλυμμένο ή αλλοιωμένο πρόσωπο, σημαίνει ότι η κουκουλοφορία του δράστη αποτελεί επιβαρυντική περίσταση.
Αυτή η ρύθμιση αποδείχθηκε εμπράκτως ότι είναι αλυσιτελής. Πράγματι, η εν λόγω διάταξη του άρθρου 167 παρ. 2 ΠΚ δεν χρησιμοποιήθηκε ποτέ από τη νομολογία για κουκουλοφορία, εν αντιθέσει με τις υπόλοιπες επιβαρυντικές περιπτώσεις της ίδιας διάταξης. Αυτό είναι εξηγήσιμο. Διότι η κάλυψη του προσώπου, κατά οποιονδήποτε τρόπο, παρεμποδίζει την ταύτιση του δράστη. Αλλά και διότι η απόδειξη του κύριου εγκλήματος του οποίου η τέλεση από κουκουλοφόρο αποτελεί επιβαρυντική περίσταση, είναι δυσχερέστερη και βραδύτερη από την απόδειξη της απλής μετάβασης στη συγκέντρωση φορώντας κουκούλα, που θα δικάζεται, μάλιστα, και επ’ αυτοφώρω.
Το μεγάλο πλεονέκτημα -πέραν των σημαντικών παραπάνω- της καθιέρωσης ειδικού εγκλήματος είναι ότι βοηθάει στην πρόληψη διάπραξης οποιουδήποτε περαιτέρω εγκλήματος από κουκουλοφόρο (φθορά ξένης ιδιοκτησίας, τραυματισμό κ.λπ.).
Η πλήρης αποτυχία της προτεινόμενης ρύθμισης της κουκουλοφορίας ως επιβαρυντικής περίπτωσης άλλων αδικημάτων διαπραχθέντων από κουκουλοφορούντα έχει ήδη αποδειχθεί στη χώρα μας κατά την εφαρμογή του άρθρου 167 ΠΚ.
Αντίθετα, η επιτυχία της ρύθμισης της κουκουλοφορίας ως αυτοτελούς αδικήματος έχει αναμφισβήτητα αποδειχθεί στη Γερμανία (Gesetz ber Versam-mlungen und Aufzge για την αναχαίτιση του νεοναζιστικού ρεύματος) και στις ΗΠΑ (anti-mask law για την αναχαίτιση της Κου Κλουξ Κλαν). Επίσης, στην Αυστρία, αλλά και στην Ελβετία, στα σπουδαιότερα καντόνια, όπως της Βέρνης, της Ζυρίχης, της Λουκέρνης, της Βασιλείας κ.λπ. Μέχρι στιγμής ισχύει σε 8 καντόνια, όμως διαρκώς προστίθενται και άλλα (4 καντόνια συζητούν ήδη την υιοθέτηση της ρύθμισης) λόγω επιτυχίας αναμφισβήτητης των προηγηθέντων.
Με δυο λόγια: Στις χώρες που υπήρξε σοβαρό πρόβλημα από τους κουκουλοφόρους και τις βιαιοπραγίες τους, αλλά και σοβαρή πρόθεση αναχαίτισής του, εφαρμόστηκε το σύστημα του ιδιώνυμου ποινικού αδικήματος, με ελαφρές ποινές και σοβαρό προληπτικό αποτέλεσμα. Το σύστημα επιβαρυντικής περίστασης, αντίθετα, που νομοθετήθηκε στην Ελλάδα (άρθρο 167 ΠΚ) και που πρότεινε ο κ. υπουργός, προβλέπει πολύ βαρύτερες ποινές, είναι ανεφάρμοστο και δεν προλαμβάνει τις βλάβες κατά ανθρώπων και αντικειμένων από κουκουλοφόρους.
Η εξασφάλιση του συνταγματικού δικαιώματος -και καθήκοντος- του πολίτη να διαδηλώνει ήσυχα και άοπλα τις διαμαρτυρίες του, τα αιτήματά του και τις διεκδικήσεις του, πρέπει να μείνει ανέπαφη. Επίσης, τα ανθρώπινα δικαιώματα του κάθε πολίτη στην ασφάλεια, στη ζωή, στη σωματική ακεραιότητα, στην αξιοπρέπεια και στην ιδιοκτησία πρέπει να προστατευθούν. Κι αυτό, χωρίς βαριές ποινές, αλλά με πολύ ελαφρές και προληπτικά.
* Η κ. Αλίκη Γιωτοπούλου – Μαραγκοπούλου είναι ομ. καθηγήτρια του Παντείου Πανεπιστημίου.