Οι γονείς μου ήταν παιδιά στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Και αν σκεφθεί κανείς τους περισσότερους Ελληνες, πάνω από 35 – 40, έχουν, μέσω των γονιών τους, δανεικές μνήμες από εκείνη την εποχή. Εβδομήντα χρόνια από την κήρυξη του πολέμου στην Ευρώπη μοιάζει ένα πολύ μεγάλο διάστημα αλλά, περιέργως ή όχι, είναι ακόμη μέσα στη ζωή μας. Ο «Πόλεμος», που χώρισε τον 20ό αιώνα σε προπολεμική και μεταπολεμική ζώνη, όπως είχε κάνει ο προηγούμενος «Μεγάλος Πόλεμος», το 1914 – 19, αλλά μόνο για 20 χρόνια, είναι ακόμη το κομβικό σημείο για να αντιληφθεί κανείς την Ευρώπη.
Για τους νέους των 20 ετών σήμερα, το γεγονός ότι η τελετή μνήμης, τόσο μεγάλου συμβολισμού, γίνεται στην Πολωνία, ίσως να μη σημαίνει και πολλά. Αλλά για τη δική μου, ψυχροπολεμική γενιά, που μεγάλωσε έχοντας ένα χάρτη της Ευρώπης στο μυαλό διαιρεμένο από το «Σιδηρούν Παραπέτασμα», το γεγονός ότι η Πολωνία υποδέχεται τη Γερμανία και τη Ρωσία για να θυμηθούν την κήρυξη του πολέμου και να τιμήσουν τους νεκρούς είναι ένα γεγονός τεράστιου συμβολισμού.
Στη Βαρσοβία, παρότι η εξέλιξη και η ανάπτυξη είναι μεγάλη, τα τραύματα της κομμουνιστικής εποχής είναι εμφανή, όπως και οι επιπτώσεις από την ισοπέδωσή της από τους Γερμανούς. Ο Χίτλερ ήθελε να την εξαφανίσει από τον χάρτη. Και η ευτυχής παρένθεση της πολωνικής ανεξαρτησίας και ευημερίας, από το 1918 ώς το 1939, συνετρίβη στον πόλεμο και μετέπειτα στον ολοκληρωτισμό. Οταν πριν από τρία χρόνια στη Βαρσοβία έβλεπα τους κάτω των 25 ετών Πολωνούς να είναι τόσο ορμητικά δοσμένοι στο μέλλον, μου εξήγησαν ότι οι νέοι δεν θέλουν να σκαλίζουν το παρελθόν, τους σκιάζουν τα κουρασμένα βλέμματα των γονιών τους. Σήμερα, σε ολόκληρη την Ανατολική Ευρώπη, η νεολαία σκέφτεται την κομμουνιστική 45ετία ως μία μαύρη τρύπα. Οπως εμείς στη Δύση, τότε, που δεν γνωρίζαμε σχεδόν τίποτε για τους βόρειους γείτονές μας και τι πράγματα απασχολούσαν τους συνομηλίκους μας. Το χάσμα φαινόταν αγεφύρωτο.
Χθες, τα βλέμματα της Ευρώπης ήταν στραμμένα στην Πολωνία για την 70ή επέτειο. Για τους Πολωνούς, από τους πλέον ταλαιπωρημένους λαούς της Ευρώπης, χώρα σάντουιτς ανάμεσα στη Ρωσία και στην Πρωσία για αιώνες, προικισμένη με εδάφη από δυσμάς μετά τον πόλεμο, αλλά με στέρηση της ελευθερίας της, είναι από μόνη της ένα σύμβολο για το πού στέκεται σήμερα η Ευρώπη.
Στους Πολωνούς φίλους και στη μεγάλη τους, βαθιά κουλτούρα, αυτό το γεγονός προκαλεί μεγάλη συγκίνηση και λογικό είναι να θεωρείται δικαίωση. Αλλά και για όλο τον ελεύθερο κόσμο και την πολιτισμένη Ευρώπη, η επέτειος αυτή τιμημένη σε πολωνικό έδαφος, με τον συμβολισμό της πόλης του Γκντανσκ, είναι ένα βήμα για να αναλογιστούμε πού είμασταν 30 χρόνια πίσω, πού είμαστε σήμερα και πού μπορεί να βρισκόμαστε αύριο.