Προ ημερών χρειάστηκε να συνομιλήσω με πρύτανη σε ένα από τα μεγαλύτερα πανεπιστήμια της χώρας. Οταν ολοκληρώθηκε ο λόγος της επικοινωνίας μας, εκείνος θέλησε να συνεχίσει την κουβέντα… «Εχω να σου πω πολλά. Να κάνουμε μια κουβέντα, όταν παραδώσω τη θέση», είπε. Νομίζω ότι, αλήθεια, οι νέοι που σπουδάζουν, οι γονείς που πληρώνουν, η κοινωνία που βασίζει το μέλλον στη γνώση, θα είχαν να μάθουν πολλά από έναν άνθρωπο που πέρασε τη ζωή του στα αμφιθέατρα, και χωρίς κραυγαλέα ολισθήματα -εξ όσων τουλάχιστον γνωρίζω- ολοκληρώνει την ακαδημαϊκή του πορεία. Πάντα, όμως αναρωτιέμαι σε τέτοιες περιπτώσεις, καθώς και όταν διαβάζω ανάλογες συνεντεύξεις πρώην στελεχών σε νευραλγικούς τομείς της δημόσιας ζωής, γιατί ο συνεντευξιαζόμενος πρέπει να περιμένει την αποστρατεία του για να κατακεραυνώσει τα κακώς κείμενα. Δεν μπορεί να εφαρμόσει τις απόψεις του κατά τη διάρκεια της θητείας του;
Κοινή παραδοχή είναι ότι σε αυτή τη χώρα ελάχιστοι δημόσιοι άνδρες κάνουν αυτοκριτική και αναλαμβάνουν (με τρόπο ουσιαστικό και όχι προς άγρα εντυπώσεων) τις ευθύνες των λαθεμένων πράξεών τους, όσο είναι εν ενεργεία. Η πλειονότητα φροντίζει να ολοκληρώσει τη θητεία της επιδιώκοντας τη μεγαλύτερη ηρεμία στον τομέα ευθύνης της και χωρίς να θίξει τίποτε από τα κακώς κείμενα. Η έλλειψη αυτοκριτικής και η μη ανάληψη ευθυνών, βέβαια, δεν προκύπτει ως διά μαγείας μόλις κάποιος καταλάβει έναν δημόσιο θώκο. Αποτυπώνει ένα γενικό χαρακτηριστικό μας. Πάντα κάποιος άλλος θα ευθύνεται για τα προβλήματα στα πανεπιστήμια, για τα καμένα δάση, για την άναρχη δόμηση, για την περιβαλλοντική υποβάθμιση, για την κερδοσκοπία, για το γενικότερο τέλμα. Οι εξαιρέσεις είναι λίγες και είναι υποκριτικό να πιστεύουμε ότι όλοι συμπεριλαμβανόμαστε σε αυτές.
Είναι, όμως, ευεργετικό να αναλαμβάνουμε τις ευθύνες μας, να παραδεχόμαστε τα λάθη μας και να αναζητούμε τις ορθές λύσεις προς όφελος του τομέα ευθύνης μας και, εν τέλει, της υστεροφημίας μας. Συνήθως, η συνέντευξη του εν ενεργεία επιτέλους μοιάζει με στάχτη, ενώ εκείνη του αποστράτου με διαμάντι. Δεν θα έπρεπε να ισχύει το αντίθετο;