Την Τουρκία τη θυμόμαστε κάθε φορά που αισθανόμαστε ότι μας απειλεί. Οι παραβιάσεις του εναερίου χώρου ελληνικών νησιών και οι εξαγγελίες τουρκικών ερευνών σε ελληνική υφαλοκρηπίδα, μας επαναφέρουν μετά από περιόδους αμεριμνησίας στη σκληρή πραγματικότητα της γείτονος.
Η ελληνική αντιμετώπιση του πολύπλοκου τουρκικού φαινομένου υπήρξε επί χρόνια η μετακύλιση του προβλήματος στην ευθύνη μελλοντικής κυβέρνησης. Η επίσημη ωστόσο πολιτική μας από το 1999 ήταν η στήριξη της τουρκικής υποψηφιότητας στην Ε.Ε. με την ελπίδα ότι η Τουρκία θα μετασχηματιζόταν σε εκσυγχρονισμένη δυτικότροπη χώρα, καθώς θα υιοθετούσε τους όρους του ευρωπαϊκού παιχνιδιού. Δεν υπάρχει όμως προηγούμενο ανάλογου μετασχηματισμού σε μουσουλμανική χώρα, είτε πρόκειται για την Αίγυπτο των μεταρρυθμιστών στρατιωτικών, είτε για το κοινοβουλευτικό Πακιστάν.
Η προσπάθεια κάθε ελληνικής κυβέρνησης να αναβάλει την αναμέτρηση με την Τουρκία δεν είναι βέβαιο ότι θα μας ευνοήσει. Ο χρόνος δεν δουλεύει για μας, αφού η Τουρκία είναι σήμερα, σε σχέση με αυτό που υπήρξε πριν από είκοσι χρόνια, πλουσιότερη, στρατιωτικά ισχυρότερη και πολυπληθέστερη. Εμείς αντίθετα παρουσιάζουμε κάμψη σε όλους αυτούς τους τομείς.
Υπάρχει άραγε κάποια ένδειξη ότι η Τουρκία μετασχηματίζεται σε πιο δημοκρατική χώρα; Ο εκδημοκρατισμός όμως θα προϋπέθετε μια σύγκλιση κεμαλιστών και ισλαμιστών που δεν συμβαίνει. Αντίθετα ο κλεφτοπόλεμος ανάμεσα στους δύο αντιπάλους κλιμακώνεται με τη δίκη κατά της μυστικής υπερεθνικιστικής οργάνωσης «Εργκένεκον». Πρόκειται για απόπειρα αποδυνάμωσης ορισμένων φανατικών κεμαλιστών αποστράτων, ή για την αρχή της επιβολής των ισλαμιστών στον δημόσιο βίο; Είναι βέβαιο πάντως ότι οι εν ενεργεία στρατιωτικοί, οι οποίοι εμπόδισαν τον κ. Ερντογάν να περάσει τα φιλοϊσλαμικά του νομοσχέδια στο παρελθόν, ανησυχούν τώρα για την επιθετική πλέον τακτική της κυβέρνησης. Ορισμένοι Τούρκοι μάλιστα πιστεύουν ότι βρίσκονται στην αρχή μιας τελικής αναμέτρησης κοσμικού και θρησκευτικού κρατικού συστήματος. Παρ’ όλα αυτά η Σουηδική Προεδρία της Ε.Ε. μας συνιστά αισιοδοξία για την επίλυση του Κυπριακού και χαιρετίζει τις εκσυγχρονιστικές κατακτήσεις της τουρκικής κυβέρνησης.
Μεγάλο μέρος των παρεξηγήσεων που εκτρέφουν ορισμένοι Ευρωπαίοι για την Τουρκία, οφείλονται στην παρερμηνεία του όρου «εκσυγχρονισμός», όπως χρησιμοποιείται από τον Τούρκο πρωθυπουργό και τους συνεργάτες του. Κανένας μουσουλμάνος, ακόμα και μετριοπαθής, δεν συμφωνεί με την προσαρμογή του Ισλάμ στα δυτικά κελεύσματα του εκσυγχρονισμού. Η σημασία αντίθετα που οι πιστοί αποδίδουν στον όρο, είναι η κάθαρση του πολιτικού Ισλάμ από ξένα στοιχεία, τα οποία νοθεύουν τη γνησιότητα της αρχικής εκδοχής. Ενα τέλειο θρησκευτικό σύστημα δεν επιδέχεται βελτιώσεις. Η ισλαμική μέριμνα για τα δικαιώματα της κοινότητας των πιστών, όπως και η απαξίωση του αυταρχικού κράτους που λειτουργεί εκτός των ισλαμικών κανόνων (Κεμαλισμός), δεν ισοδυναμούν με μέριμνα για τα ανθρώπινα δικαιώματα, ανεξαρτήτως θρησκεύματος και εθνότητας. Η τυραννία που μισούν οι ισλαμιστές είναι εκείνη μόνο που στρέφεται εναντίον της «ούμα» των πιστών. Οι ομοιότητες συνεπώς του ισλαμικού εκσυγχρονισμού με τον δυτικό περιορίζονται μάλλον στον ίδιο τον όρο. Παρεξηγείται ακόμα η προτίμηση των ισλαμιστών για την οικονομία της αγοράς ως ένδειξη εκδυτικισμού. Ομως ο κεμαλικός κρατισμός τον οποίο υπονόμευσε ο Τουργκούτ Οζάλ ως πρωθυπουργός, είναι γενικότερα ανεπιθύμητος στο ορθόδοξο Ισλάμ.
Σε συνάντηση Ελλήνων πανεπιστημιακών με τον Βρετανό υπ. Εξωτερικών κ. Μίλιμπαντ, ο οποίος ζήτησε την υποστήριξη των Ελλήνων για την τουρκική υποψηφιότητα στην Ε.Ε., ο γράφων επέστησε την προσοχή του υπουργού στην ενδεχόμενη παντομίμα και των δύο τουρκικών παρατάξεων έναντι της Ε.Ε. Οι κεμαλιστές προφασίζονται ότι συνεχίζουν την πορεία του ιδρυτού των προς τη Δύση, ενώ οι ισλαμιστές επιδιώκουν τη νομιμοποίηση που η σχέση με τα ευρωπαϊκά κόμματα προσφέρει στο δικό τους. Ομως οι μεν κεμαλιστές δεν σκοπεύουν να αποποιηθούν την εγγύηση του Στρατού για τη διατήρηση του κοσμικού καθεστώτος, οι δε ισλαμιστές εξασφαλίζουν περίοδο χάριτος από τους διώκτες τους χωρίς να θέλουν να νοθεύσουν την ιδεολογική τους βάση. Ετσι το εκατέρωθεν θέατρο καλά κρατεί.
* Ο κ. Θάνος Βερέμης είναι πρόεδρος του ΕΣΥΠ.