Εμείς, ως στήλη που βλέπει μακριά -τι Τήλεφος θα ‘ταν αλλιώς;- συνεχίζουμε πολιτιστικά, εν μέσω πολιτικού ορυμαγδού και αβεβαιότητος. Και έχουμε να αναγγείλουμε μια μεγάλης σημασίας πολιτιστική και επιστημονική είδηση: αυτό το Σάββατο 12 Σεπτεμβρίου 2009, στις 19.30, εγκαινιάζεται το Παλαιοντολογικό Μουσείο Ρεθύμνου, παράρτημα του Μουσείου Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας στην Κρήτη, παρουσία της προέδρου κ. Νίκης Γουλανδρή, της αντιπροέδρου κ. Μαριάννας Ντελαμότ, της γενικής γραμματέως κ. Φαλής Βογιατζάκη και λοιπών μελών του Δ.Σ. του Μουσείου Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας, το οποίο ιδρύθηκε από τον Αγγελο και τη Νίκη Γουλανδρή το 1964. Εχουν κληθεί να παραστούν οι τοπικές και πρυτανικές αρχές και ο Μητροπολίτης Ρεθύμνου.
Το Παλαιοντολογικό Μουσείο Ρεθύμνου στεγάζεται στο Τέμενος Μασταμπά, που χτίστηκε περί τα μέσα του 17ου αιώνα και απεικονίζεται σε χαρτογραφίες περιηγητών. Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του είναι οι εννέα τρούλοι, τα δεκατρία συνεχόμενα κελιά στη δυτική πλευρά, το Ηγουμενείο και ο Μιναρές, που είναι ο αρχαιότερος της πόλης. Η αυλή και ο κήπος του ήταν κατάφυτοι με καρποφόρα δέντρα και αρωματικά φυτά. Το 1676 το είχε επισκεφθεί ένας Τούρκος περιηγητής, ο Εβλιά Τσελεμπί, και είχε γράψει για το Τζαμί του Βελή Πασά -το άλλο όνομα για το τζαμί- πως: «Βρίσκεται απέναντι από την Πύλη της πόλης, είναι ένας επίγειος παράδεισος που ανήκε στο Τάγμα των Μπεχτασήδων και αξίζει με το παραπάνω να το επισκεφθεί κανείς». Στη δεκαετία του ’70 ο Αγγελος και η Νίκη Γουλανδρή, επικεφαλής του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας, που λειτουργεί ως κέντρο έρευνας, μελέτης και προώθησης της γνώσης του φυσικού περιβάλλοντος, κατά καλή συγκυρία είχαν βρεθεί με φίλους Ρεθυμνιώτες εκείνη την εποχή στην Κρήτη – τον μεγάλο Παντελή Πρεβελάκη και από τη νεότερη γενιά τη Φαλή Βογιατζάκη, οι οποίοι τους ενέπνευσαν την αγάπη για το Ρέθυμνο. Δείχνοντάς τους την πόλη, μεταξύ άλλων, τους οδήγησαν στο ερειπωμένο από τον πόλεμο Τζαμί Μασταμπά -που είχε υποστεί σοβαρές φθορές, κυρίως με τους βομβαρδισμούς του 1941- στο κέντρο του Ρεθύμνου. Είναι το πιο κομψό από τα τζαμιά της πόλης και έχει την ιστορία του. Το είχε επισκεφθεί, δύο αιώνες μετά τον Εβλιά Τσελεμπί, ο Γάλλος ερευνητής βοτανολόγος Pitton de Tournefort, απεσταλμένος του Λουδοβίκου 13ου, για να ερευνήσει τον βοτανικό πλούτο και τη ζωή της Κρήτης, και είχε φιλοξενηθεί στα κελιά (τεκέδες) του τζαμιού. Το Τέμενος, αν και ερειπωμένο, έφερε στοιχεία ιστορικά και αρχιτεκτονικά που ενέπνευσαν τον Αγγελο Γουλανδρή για τη δημιουργία ενός νέου πολιτιστικού κέντρου σε σχέση με το βοτανικό, γεωλογικό και παλαιοντολογικό πλούτο της Κρήτης. Ο χώρος, περίπου 10 στρέμματα, παραχωρήθηκε από το κράτος στο Μουσείο Γουλανδρή. Για τον ίδιο σκοπό ο τότε δήμαρχος Ρεθύμνου Δημήτρης Αρχοντάκης παραχώρησε την αξιόλογη παλαιοντολογική συλλογή του δήμου για να εκτεθεί. Η αναστήλωση έγινε σταδιακά, μετά την παραχώρηση του Τεμένους από το υπουργείο Πολιτισμού στο Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας. Οπως είχε ζητήσει ο Αγγελος Γουλανδρής, διατηρήθηκαν τα αρχιτεκτονικά και ιστορικά στοιχεία του και σήμερα ως μνημείο δεμένο με το Ρέθυμνο και την ιστορία της πόλης, το Τζαμί Μασταμπά ομνύει στον Πολιτισμό, γίνεται το Παλαιοντολογικό Μουσείο Ρεθύμνου, παράρτημα του Μουσείου Γουλανδρή στην Κρήτη. Περιλαμβάνει εκθέματα Παλαιοντολογίας σύμφωνα με τη μουσειακή μελέτη των καθηγητών Συμεωνίδη και Θεοδώρου και το Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας είναι στην ευχάριστη θέση να παρουσιάσει τη γεωλογική εξέλιξη της Κρήτης και της αντίστοιχης ζωικής ύπαρξης πριν από τον άνθρωπο σε ανέκδοτη χαρτογράφηση του καθηγητού του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Δημήτρη Παπανικολάου. Πρέπει να σημειωθεί πως στην Παλαιοντολογία η γεωλογική μονάδα μετρήσεως του χρόνου είναι το ένα εκατομμύριο, ενώ ο ιστορικός χρόνος μετριέται με αιώνες και χιλιετίες…
Συλλογές – Εκθέματα
Στο Παλαιοντολογικό Μουσείο που ανοίγει τις πύλες του στη γνώση και στην έρευνα – μελέτη, αλλά και στον κόσμο που ενδιαφέρεται να μάθει τι ήταν στην Κρήτη πριν από τον άνθρωπο, αναπτύσσεται η διαχρονική εξέλιξη της γεωλογικής Ιστορίας της Κρήτης, συνοδευόμενη από τα απολιθώματα της περιοχής -αδιάσειστα πειστήρια της Ιστορίας- που επιτρέπουν στον επισκέπτη να αντιληφθεί τις εντυπωσιακές αλλαγές που έχει υποστεί το περιβάλλον σε εποχές που δεν ζούσε ο άνθρωπος. Η συλλογή του Μουσείου προέρχεται κυρίως από έρευνες που πραγματοποιήθηκαν από τον καθηγητή του Γεωλογικού Ινστιτούτου του Πανεπιστημίου του Φράιμπουργκ Siegfried Kuss στην ευρύτερη περιοχή του Ρεθύμνου με τη συνδρομή του δήμου. Το υλικό παραχωρήθηκε από τον Δήμο Ρεθύμνης στο Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας για τη δημιουργία του Μουσείου. Η συντήρηση, η μελέτη και η παρουσίαση έγιναν με τη συνεργασία του Πανεπιστημίου Αθηνών -Τομέας Ιστορικής Γεωλογίας και Παλαιοντολογίας- από τους καθηγητές Ν. Συμεωνίδη και Γ. Θεοδώρου, υπό την καλλιτεχνική επιμέλεια του μουσειολόγου Πέτρου Ζαμπέλη. Μέρος του υλικού έχει εκτεθεί, ενώ το υπόλοιπο έχει τοποθετηθεί, ταξινομημένο, σε ερμάρια.
Στην έκθεση παρουσιάζονται απολιθώματα ασπονδύλων, προερχόμενα από τις Παλαιοζωικές, Μεσοζωικές και Καινοζωικές θαλάσσιες αποθέσεις της Κρήτης. Ιδιαίτερα σημαντικό είναι το υλικό των Πλειστοκαινικών ενδημικών ελεφάντων, οστά των οποίων παρουσιάζονται με παραστατικό τρόπο, καθώς και το υλικό των πολύμορφων ελαφιών της Κρήτης. Ξεχωρίζει το μικρόσωμο ελάφι με τα ροπαλοφόρα (χωρίς διακλαδώσεις, κέρατα, Candiacervus Ropalophorus, εικαστική παρουσίαση του ελαφιού έδωσε το λογότυπο του Μουσείου. Το ύψος του δεν ξεπερνούσε τα 70-80 εκατοστά. Χάρτης του καθηγητού Γ. Θεοδώρου εμφανίζει την παρουσία χερσαίων σπονδυλόζωων στην Κρήτη. Παράλληλα, παρουσιάζεται υλικό απολιθωμένων ενδημικών νάνων ιπποποτάμων ηλικίας 11.000-13.500 χρόνων, προερχόμενο από την αδελφοποιημένη με το Ρέθυμνο πόλη, Αγία Νάπα Κύπρου, που παραχωρήθηκε από τη Γεωλογική Επισκόπηση Κύπρου. Ο επισκέπτης μπορεί να πληροφορηθεί για τη γεωλογική ιστορία της Κρήτης μέσα από κείμενα, σχέδια, χάρτες, αναπαραστάσεις σε πραγματικά μεγέθη και πλούσιο φωτογραφικό υλικό. Χάρτες του καθηγητή της Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Δημ. Παπανικολάου παρουσιάζουν την Κρήτη, όπως ήταν προ 4 εκατομμυρίων ετών, 10 εκατ. ετών και 14 εκατ. ετών καθώς και την παλαιογεωγραφική εξέλιξη του ελληνικού τόξου τα τελευταία 34 εκατομμύρια χρόνια (προσέγγιση με την Αφρική). Η Κρήτη κινείται συνεχώς κατά 40 μιλιμέτρ τον χρόνο… Περισσότερα για το πολιτιστικο-επιστημονικό αυτό γεγονός, μετά τα εγκαίνια.