H νέα κυβέρνηση θα παραλάβει ένα δημόσιο έλλειμμα της τάξης (τυπικά…) του 7% ίσως και 8% επί του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος – ήτοι μεγαλύτερο από 20 δισ. ευρώ. Επίσης, θα κληθεί να διαχειριστεί ένα δημόσιο χρέος που θα υπερβαίνει το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες περίπου – ήτοι ένα χρέος της τάξης των 265 δισ. ευρώ. Αυτά αποτελούν ωρολογιακή βόμβα, που πρέπει να απασφαλισθεί, άμεσα, με αύξηση των εσόδων και μείωση δαπανών και, μεσοπρόθεσμα, με κατάρτιση κρατικών προϋπολογισμών νέου τύπου. Τα τελευταία χρόνια δεν έγινε τίποτα, επειδή δεν υπήρξε βούληση. Οχι μόνον δεν υπήρξε μια μεταρρυθμιστική πνοή αλλά, αντιθέτως, έγιναν βήματα προς τα πίσω. Και τώρα;
Πέραν της άμεσης ανασυγκρότησης των εφοριών, μια άμεση λύση για την αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής που συζητείται και θα μπορούσε να εφαρμοστεί προσωρινά, π. χ. για δύο χρόνια, είναι ο αντικειμενικός προσδιορισμός του εισοδήματος των επιχειρήσεων των ελεύθερων επαγγελματιών. Ως υπουργός Οικονομικών, ο κ. Αλ. Παπαδόπουλος είχε θεσπίσει αυτό το μέτρο διά νόμου, υποχρεωτικά. Θα μπορούσε να επανέλθει η ρύθμιση, σε εκούσια βάση: όποιος θέλει, υπάγεται στον αυτόματο προσδιορισμό του εισοδήματος της επιχείρησής του, όποιος δεν θέλει δέχεται τον φορολογικό έλεγχο στα βιβλία του.
Πέραν των αυτονόητων άμεσων μέτρων, συζητούνται και ρυθμίσεις μονιμότερου χαρακτήρα. Πρώτον, η κατάργηση (επιτέλους!) του τραπεζικού απόρρητου έναντι των φορολογικών υπηρεσιών. Δεύτερον, η αποκατάσταση δειγματοληπτικού ελέγχου με δείγμα που θα ορίζεται κεντρικά (δηλαδή, εκτός πεδίου τοπικής συναλλαγής…) και η επιβολή εξοντωτικών ποινών σε όσους συλλαμβάνονται να κλέβουν το Δημόσιο. Τρίτον, η αυτονόητη θεώρηση κάθε δαπάνης ως (μαχητό) τεκμήριο εισοδήματος: θεωρητικά, δεν μπορείς να δαπανάς και να μην εμφανίζεις ποτέ το αντίστοιχο εισόδημα. Κι όμως, σήμερα, μπορεί κάποιος να δηλώνει ετήσιο εισόδημα 10.000 ευρώ, αλλά να δαπανά με την κάρτα του 20.000 ευρώ. Ουδείς θα τον ελέγξει – αν και θα ήταν πανεύκολο…
Ούτε η πάταξη της σπατάλης είναι ακατόρθωτη. Αλλά, μέχρι σήμερα, δεν έχουν γίνει ούτε απλές κινήσεις – λες και κάποιοι φοβούνται να τις κάνουν. Ο νέος υπουργός Οικονομικών, π. χ., εύλογα θα στείλει έμπειρες διεθνείς ελεγκτικές εταιρείες στα μεγάλα νοσοκομεία, που μπορούν εντός τριμήνου να τα έχουν κάνει «φύλλο φτερό», να αποτυπώσουν την πραγματική οικονομική θέση τους, έτσι ώστε από το 2010 να ισχύσει το διπλογραφικό σύστημα στη διαχείρισή τους, η κατάρτιση ισολογισμού και έτσι να ανακοπεί η σπατάλη. Αντίστοιχες κινήσεις αναμένεται να γίνουν στον χώρο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Η άμεση δράση νοικοκυρέματος θα προσφέρει τον αναγκαίο χρόνο για μεγάλες, διαρθρωτικού χαρακτήρα δράσεις, όπως είναι η κατάρτιση κρατικών προϋπολογισμών νέου τύπου, με δύο κεντρικά χαρακτηριστικά. Πρώτον, να ανταποκρίνονται στην ανάγκη σχεδιασμού της οικονομικής πολιτικής σε βάση τετραετίας είτε και πέραν αυτής – ώστε να υπερβαίνει τη θητεία μιας κυβέρνησης. Δεύτερον, να ανταποκρίνονται στην ανάγκη κατανομής των δαπανών με κριτήρια απόδοσης, ώστε η χρηματοδότηση κάθε υπουργείου, οργανισμού, εκπαιδευτικού ή άλλου ιδρύματος να αυξομειώνεται με βάση την ανταπόκρισή τους σε προσδιορισμένους στόχους – δηλαδή με αξιολόγηση.
Πώς καταρτίζονται οι προϋπολογισμοί μέχρι σήμερα; Κατ’ ουσίαν, κάθε χρόνο γεμίζουν χιλιάδες σελίδες με νούμερα «μπακαλίστικων» υπολογισμών, που προκύπτουν από τη ραθυμία της συνήθειας («όσα δόθηκαν πέρυσι συν ο πληθωρισμός» …) είτε από την προσωπική πολιτική δύναμη και επιρροή κάθε υπουργού, πολλά από αυτά ανατρέπονται στην πορεία με υπουργικές αποφάσεις, ουδείς ζητεί λογοδοσία από τους διαχειριστές των δαπανών και, φυσικά, ουδείς λογοδοτεί για τον τρόπο με τον οποίο τα δαπάνησε. Αλλά, με τέτοια νοοτροπία, που σφραγίζεται από την έλλειψη σεβασμού στο ευρώ του φορολογουμένου, ούτε περίπτερο δεν μπορεί να ευδοκιμήσει – όχι ολόκληρο κράτος…