Τούτο το καλοκαίρι το πέρασα -μεταξύ άλλων- διαβάζοντας ξανά τη ζωή τριών γυναικών με… απειλητικές αξιώσεις. Τρεις γυναίκες που ασχολήθηκαν με τη γραφή, την ποίηση, την τέχνη και την ψυχανάλυση έζησαν περίπου την ίδια χρονική περίοδο και βίωσαν με διαφορετικό η κάθε μία τρόπο τα κοσμοϊστορικά γεγονότα της Ευρώπης και της Ρωσίας, ανάμεσα στο 1873 και το 1966. Και οι τρεις υπήρξαν θαρραλέες και απελευθερωμένες. Μπήκαν στο πετσί μοναδικών ερώτων, αμφισβήτησαν και αμφισβητήθηκαν από τους Αρχιερείς και Φαρισαίους των κοινωνιών τους, μα πάνω απ’ όλα δόθηκαν στο βιβλίο. Η Λου Αντρέας Σαλομέ, η Κολέτ και η Αννα Αχμάτοβα είναι οι τρεις γυναίκες που αξίζει να τις επαναφέρουμε στη μνήμη. Η ελευθερία της γυναίκας παραμένει ζητούμενο και οι περισσότεροι παίζουμε το παιγνίδι της τυφλόμυγας.
Η Κολέτ μετά τον θάνατο του Προυστ έγινε η ηγετική λογοτεχνική φιγούρα της Γαλλίας. Γαντζώθηκε στη ζωή, τη μάγεψε και μαγεύτηκε απ’ αυτήν. Λάτρεψε τους βηματισμούς, τις σκέψεις, τις πράξεις της. Πορευόταν αμετανόητη για τα τολμηρά ανοίγματά της κι όταν τη ρωτούσαν για τη χολή που έσταζαν κάποιοι γι’ αυτήν, εκείνη χαμογελούσε χαριτωμένα, με τέτοιο τρόπο ώστε η άκομψη και μάλλον μεγάλη μύτη της φάνταζε εντελώς γαλλική. Η Κολέτ (φωτ.) υπήρξε γέννημα θρέμμα της τρελής εποχής του Παρισιού. Εκανε καριέρα στο μιούζικ χολ και στο θέατρο, λάτρεψε τη δημοσιογραφία και ανέδειξε το γράψιμο στο μεγάλο της αμόρε. Το έργο της «Σερί» -πρόσφατα προβλήθηκε με μεγάλη επιτυχία στο Φεστιβάλ Βερολίνου σε σκηνοθεσία Στίβεν Φρίαρς, με τη Μισέλ Πφάιφερ σε πρωταγωνιστικό ρόλο- άφησε εποχή γιατί άγγιξε την ιστορία ενός παθιασμένου έρωτα, λίγο πριν από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ανάμεσα σ’ ένα νεαρό και μια διάσημη εταίρα, τη Λέα. Η Κολέτ έσπασε και τα τελευταία δεσμά με το γαλλικό κατεστημένο, όταν το 1932 άνοιξε Ινστιτούτο Ομορφιάς στο Παρίσι. Οι περιγραφές της για τις πελάτισσες που την επισκέπτονταν -από τη νεαρή δασκάλα που δεν της επέτρεπε παρά να της βάλει λίγο ρουζ στα μάγουλα ώς την 50άρα μαντάμ που την εκλιπαρούσε λέγοντάς της «σώστε με Κολέτ, κάντε θαύματα Κολέτ, έχω ρυτίδες» – είναι σχεδόν ξεκαρδιστικές και ενδεικτικές της αγωνίας της γυναίκας να διατηρείται νέα και να αρέσει.
Η άλλη εξίσου σημαντική γυναίκα είναι η Λου Αντρέας Σαλομέ (φωτ.) και οι πιστοί αναγνώστες του Ιρβινγκ Γιάλομ θα την θυμούνται στο βιβλίο του «Οταν έκλαψε ο Νίτσε» (κυκλοφορεί και σε dvd, αν και χάνει πολύ). Η Σαλομέ, γεννημένη στην Αγία Πετρούπολη, πέρασε στην Ιστορία ως ψυχαναλύτρια. Ωστόσο, έγινε περισσότερο γνωστή γιατί συνδέθηκε με τρεις προσωπικότητες του γερμανικού πνεύματος: τον Νίτσε, τον Ρίλκε και τον Φρόιντ. Και οι τρεις γοητεύθηκαν από το αναλυτικό και κοφτερό μυαλό της, από την ικανότητά της να κατανοεί τις ιδέες τους και να τις αναπτύσσει αυτόνομα στα δικά της έργα. Κάποιοι την χαρακτήρισαν μοιραία γυναίκα, μια γυναίκα που κάνει συλλογή ανδρών. Αλλοι τη λάτρεψαν ως ιδανική, αυτάρκη ύπαρξη, που μπορεί να βρει την ευτυχία ακόμη και μέσα από οδυνηρές εμπειρίες. Στην ψυχανάλυση η Σαλομέ ξεκινάει από τη θέση ότι η ψυχική ιδιοσυστασία της γυναίκας και του άνδρα είναι διαφορετικές. Το Ενα, ο άνθρωπος, λέει, υπάρχει σε δύο μορφές, ο κάθε άνθρωπος εκφράζει πλήρως το ανθρώπινο στοιχείο με τον δικό του τρόπο. Και τα δύο φύλα έχουν χαρακτηριστικές δυνατότητες, αλλά και τα δύο μπορούν επίσης να παραμορφώσουν ή να χάσουν την ιδιαιτερότητά τους, ιδίως αν θεωρήσουν δεσμευτική για τον εαυτό τους την ιδιαιτερότητα του άλλου.
Η Αννα Αχμάτοβα είναι η αγαπημένη όλων των Ρώσων ποιήτρια, η φωνή της συνείδησης πασών των Ρωσιών! Εκκεντρική και τρυφερή, δυναμική και ερωτική μέχρις εσχάτων, αγία και πόρνη, όπως την χαρακτήρισε το σοβιετικό καθεστώς, η Αννα υπήρξε η ασκητική φιγούρα που αγάπησε και προδόθηκε, αλλά και πρόδωσε τον ίδιο της τον εαυτό, που κατάφερε όμως να μετουσιώσει το προσωπικό της δράμα σε συλλογική εμπειρία και να εκφράσει μέσα από τα ποιήματά της τον πόνο ενός λαού. Στο περίφημο «Ρέκβιεμ» ο αναγνώστης ψηλαφεί την Ιστορία, ακούει τον ύμνο προς τον άνθρωπο, σέβεται όσους πάλεψαν για την ελευθερία, την αξιοπρέπεια, την ελπίδα. Ρέκβιεμ. Εγινε αίφνης η κραυγή των θυμάτων, η συχώρεση των θυμάτων, η σιωπή μετά τον διάλογο με την τρέλα των θυτών… «Δεν κρύφτηκα κατ’ από ξένο ουρανό / ούτε φτερούγας ξένης προστασία / ήμουν με τον δικό μου το λαό / όταν εζούσε μέσα στη δυστυχία» (1961). (Πηγές: τα βιβλία Αννα Αχμάτοβα, εκδ. Μούσες και Μελάνι, Λου Αντρέας Σαλομέ, εκδ. Μελάνι και ΙΗΤ Magazine Βelles Lettres).
Η ιστορία ενός παθιασμένου έρωτα
«Πάντοτε θέλεις να γυρίσεις πίσω στη νιότη και… να δοκιμάσεις κι άλλο». Η Μισέλ Πφάιφερ ενσάρκωσε την εταίρα Λέα, ηρωίδα της Κολέτ σε ένα συνδυασμό δύο έργων της διάσημης Γαλλίδας συγγραφέως, με τον τίτλο «Αγαπημένος» και το «Τέλος του Αγαπημένου» (ελεύθερη απόδοση των τίτλων). Δίπλα της, ο Ρούπερτ Φρεντ. Σκηνοθέτης ο Στίβεν Φρίαρς.