Με τον τίτλο «Ενα Τζαμί ομνύει στον Πολιτισμό» είχαμε αναγγείλει στο φύλλο της «Κ» 10/9 τα εγκαίνια του Παλαιοντολογικού Μουσείου Ρεθύμνου, το οποίο ως Παράρτημα του Μουσείου Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας στεγάζεται μόνιμα στο Τζαμί Μασταμπά ή αλλιώς Τζαμί του Βελή Πασά, που χτίστηκε στα μέσα του 17ου αιώνα και απεικονίζεται σε χαρτογραφίες περιηγητών. Πράγματι, έγιναν τα εγκαίνια το περασμένο Σάββατο 12/9/09 και το ανακαινισμένο θαυμαστά, με όλα τα αρχιτεκτονικά του στοιχεία διατηρημένα, όπως ταιριάζει σ’ ένα μνημείο της ιστορίας της πόλης του Ρεθύμνου, άνοιξε τη βαριά ξυλόγλυπτη εξώθυρά του στη νέα του εποχή!
Ο δήμαρχος κ. Γιώργος Μαρινάκης εκλήθη, πλαισιωμένος από τις τοπικές αρχές του Ρεθύμνου και τη βουλευτή Ρεθύμνου κ. Ολγα Κεφαλογιάννη, να τελέσει τα εγκαίνια και η πρώτη που πέρασε το κατώφλι του εξαίρετου νέου Μουσείου ήταν, δικαιωματικά, η κ. Νίκη Γουλανδρή, πρόεδρος του Μουσείου Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας. Στη δεκαετία του ’70 ο Αγγελος και η Νίκη Γουλανδρή είχαν επισκεφθεί το Ρέθυμνο με καλούς Ρεθυμνιώτες φίλους – τον μεγάλο Παντελή Πρεβελάκη, τον συνταγματάρχη Σταυρουλάκη και από τη νεότερη γενιά τη Φαλή Βογιατζάκη και τον Δημήτρη Στεργίου «που μας οδήγησαν στον χώρο αυτό», όπως ανέφερε συγκινημένη στην ομιλία της η κ. Νίκη Γουλανδρή, παρουσία και του πρώην δημάρχου κ. Δημήτρη Αρχοντάκη, που κι αυτός είναι ακρογωνιαίος λίθος στη δημιουργία του μικρού Μουσείου. «Ο Δήμος Ρεθύμνου, κατά μια ευτυχή συγκυρία, είχε συγκροτήσει συλλογή παλαιοζωολογική, μετέχοντας στις έρευνες του Γερμανού Παλαιοντολόγου Sigfried Kuss, πρωτοβουλία ασυνήθη στους κύκλους των δημοτικών αρχών», όπως παρατήρησε η κ. Γουλανδρή, εξηγώντας πως τη συλλογή αυτή παραχώρησε ο Δήμος Ρεθύμνου στο Μουσείο Γουλανδρή, ώστε να αναλάβει την παρουσίασή του. Οπως γράψαμε ήδη, το Τέμενος και ο όλος χώρος των 10 στρεμμάτων παραχωρήθηκαν από το κράτος στο Μουσείο Γουλανδρή για να γίνει κι αυτό Κέντρο Ερευνας, Μελέτης και Προώθησης της γνώσης του φυσικού περιβάλλοντος. Το Τζαμί με τους εννέα τρούλους, τον αρχαιότερο μιναρέ, τα δεκατρία συνεχόμενα κελιά και το Ηγουμενείο, έχει αυλή και κήπο που στα χρόνια της λειτουργίας του ήταν κατάφυτος με καρποφόρα δέντρα και αρωματικά φυτά, «ένας επίγειος παράδεισος απέναντι από την Πύλη της πόλης», τον περιγράφει ο Εβλιά Τσελεμπί, Τούρκος περιηγητής το 1676. Το 2009, στη νέα του εποχή, στεγάζει και παρουσιάζει την παλαιοντολογική συλλογή της περιοχής, από τις έρευνες του καθηγητού του Πανεπιστημίου του Freiburg, Sigfried Kuss, που έγιναν με τη συνδρομή του δήμου. Τα ευρήματα μελετήθηκαν και συντηρήθηκαν από τους καθηγητές του Πανεπιστημίου Αθηνών Συμεωνίδη και Θεοδώρου. Στην έκθεση παρουσιάστηκαν απολιθώματα ασπόνδυλων, όπως κογχύλια και άλλοι θαλάσσιοι οργανισμοί και, με παραστατικό τρόπο, απολιθώματα ελεφάντων και πολύμορφων ελαφιών μεταξύ των οποίων ξεχωρίζει το μικρό ροπαλοφόρο ελάφι του Ρεθύμνου. Εκτίθεται επίσης υλικό απολιθωμένων ενδημικών νάνων ιπποποτάμων, που παραχωρήθηκε από τη Γεωλογική Επισκοπή Κύπρου, από την Αγία Νάπα, αδελφοποιημένη με την πόλη του Ρεθύμνου. Γεωλογικοί χάρτες, με την εξέλιξη της Κρήτης, του καθηγητή Παπανικολάου του Πανεπιστημίου Αθηνών, παρουσιάζουν πώς ήταν η Κρήτη προ 4-10 εκατομμυρίων και 14 εκατομμυρίων ετών, καθώς και την εξέλιξη του ελληνικού τόξου τα τελευταία 34 εκατομμύρια χρόνια, που δείχνει τη σύγκλιση της Ευρώπης και της αφρικανικής λιθοσφαιρικής πλάκας κατά 4 εκατοστά ετησίως! Ολα αυτά είναι κύρια σημεία από την ομιλία της κ. Νίκης Γουλανδρή μπροστά σε πολυπληθές ακροατήριο από καθηγητές, επιστήμονες, τον περιφερειάρχη Ρεθύμνου, τον εκπρόσωπο του Μητροπολίτη Ρεθύμνου, τον νυν δήμαρχο Ρεθύμνου κ. Γιώργο Μαρινάκη, που έλαβε τον λόγο μετά τον πρώην δήμαρχο κ. Δημήτρη Αρχοντάκη, ο οποίος μίλησε για την ιστορία της Συλλογής.
Μετά τα εγκαίνια, οι καλεσμένοι και οι συντελεστές της δημιουργίας του Μουσείου, επιστήμονες, τεχνικοί, στελέχη του Δήμου Ρεθύμνου, μπήκαν στις αίθουσες του Μουσείου, όπου ο καθηγητής κ. Γιώργος Θεοδώρου (φωτό 2), έκανε την επιστημονική παρουσίαση της συλλογής.
Σκοπός του Μουσείου
«Εργο του Μουσείου αυτού είναι η προώθηση της έρευνας και η προσέγγιση του νέου Ελληνα στην κοσμογονική ιδιαιτερότητα του ελληνικού χώρου», όπως τόνισε στην ομιλία της η κ. Νίκη Γουλανδρή, καταλήγοντας «κάποτε οι απόγονοί μας θα εκτιμήσουν ότι το μικρό αυτό Μουσείο του Ρεθύμνου συνεχίζει το «χρονικό μιας πολιτείας» του Παντελή Πρεβελάκη». Και τα κύματα των χειροκροτημάτων και τα συγχαρητήρια ήλθαν μέσα στα χρώματα του δειλινού, στον φωταγωγημένο κήπο να ζωντανέψουν τον χώρο – αφιερωμένο πλέον στην επιστήμη της Γεωλογίας και την επιστημών συναφών με την Παλαιοντολογία «ως βασική γνώση για τον άνθρωπο και φυσικά για τον Ελληνα, για να γνωρίσει την ιδιαιτερότητα της θέσης που κατέχει ο ελληνικός γεωγραφικός χώρος στον πλανήτη». Μέσα σε θερμή ατμόσφαιρα κύλησε η βραδιά των εγκαινίων ενός Μουσείου που αγγίζει όρια πέραν της ιστορίας όπου ο γεωλογικός χρόνος μετριέται σε εκατομμύρια χρόνια…