Τα οικονομικά μεγέθη της χώρας δεν επιτρέπουν σε καμία κυβέρνηση να υπόσχεται παροχές στους ψηφοφόρους. Ο,τι και να λένε σήμερα τα κόμματα, όποιος εκλεγεί στις 4 Οκτωβρίου θα κληθεί να απαντήσει άμεσα στις Βρυξέλλες με ποιο τρόπο σκοπεύει να τιθασεύσει τα ελλείμματα και τα χρέη. Κανείς δεν θέλει να τρομάξει τους ψηφοφόρους, ούτε να τους απελπίσει, αλλά η αλήθεια δεν κρύβεται: το έλλειμμα του προϋπολογισμού είναι 6% του ΑΕΠ και το δημόσιο χρέος 105% του ΑΕΠ. Ο ρυθμός ανάπτυξης της χώρας φέτος θα είναι αρνητικός. Υπολογίζεται ότι για το 2009 θα δανειστούμε 60 δισ. ευρώ, δηλαδή 50% πάνω από τον αρχικό σχεδιασμό των 40 δισ. Σε αυτό το πλαίσιο, τα μέτρα στα οποία αναφέρθηκε ο Γιώργος Παπανδρέου στη Θεσσαλονίκη πριν από μία εβδομάδα για τη στήριξη των χαμηλότερων εισοδημάτων, των ανέργων και των μικρών επιχειρήσεων εκ των πραγμάτων δεν θα μεταφράζονται σε πολύ χρήμα. Οι καταγγελίες της κυβέρνησης ότι οι υποσχέσεις θα κοστίσουν 10 δισ. ευρώ δεν συγκινούν πολλούς, όταν είναι γνωστό το πόσο έξω έχουν πέσει ήδη τα οικονομικά της χώρας.
Το ζητούμενο είναι πώς η νέα κυβέρνηση θα μπορέσει να βελτιώσει τη ζωή των πολιτών με τρόπο που όχι μόνο δεν θα αυξήσει τα ελλείμματα, αλλά θα εξοικονομήσει χρήματα.
Κάθε κόμμα που ελπίζει να κερδίσει εκλογές θέλει να πιστεύει ότι αυτό θα είναι το πρώτο το οποίο θα πατάξει τη φοροδιαφυγή και τη σπατάλη, για να χρηματοδοτήσει παροχές. Κανένα, όμως, δεν το κατάφερε, επειδή, πολύ απλά, στην Ελλάδα ο νόμος δεν ισχύει για όλους και οι θεσμοί δεν λειτουργούν ελεύθερα και αντικειμενικά. Η μεγαλύτερη καινοτομία, δηλαδή, θα ήταν η άμεση και απόλυτη εφαρμογή των νόμων, είτε αφορά αυτοκίνητα σταθμευμένα σε πεζοδρόμια είτε μεγιστάνες που λειτουργούν ως κράτος εν κράτει. Αυτό είναι το μόνιμο κλισέ για το τι πάει στραβά στην Ελλάδα, αλλά δεν μπορούμε παρά να επισημάνουμε πάλι ότι η αυθαιρεσία, με όλες τις μορφές της, είναι η μεγαλύτερη πληγή του πολιτικού συστήματος και η πηγή αμέτρητων οικονομικών και κοινωνικών δεινών.
Αλλο σημείο που θέλει ριζική μεταρρύθμιση είναι ο κρατικός μηχανισμός, από τη βάση έως την κορυφή. Αυτή η «επανίδρυση» θα μπορούσε να ξεκινήσει από μια αναδιοργάνωση των υπηρεσιών ώστε να ενημερώνεται ο πολίτης άμεσα για το τι πρέπει να κάνει με το που μπαίνει στην εφορία, στο υπουργείο ή ως ασθενής σε νοσοκομείο. Χρειάζεται, επιτέλους, να απλοποιηθούν οι διαδικασίες σε όλες τις δημόσιες υπηρεσίες, είτε αφορά την ίδρυση μιας επιχείρησης είτε την παροχή μιας άδειας παραμονής. Ετσι, και ο πολίτης και ο δημόσιος υπάλληλος θα εξοικονομήσουν χρόνο. Να το πούμε και αλλιώς: αν δεν μπορούμε να αυξήσουμε τα χαμηλότερα εισοδήματα και συντάξεις, λόγω του δημοσιονομικού προβλήματος, τουλάχιστον ας βελτιώσουμε το επίπεδο ζωής όλων. Στα νοσοκομεία και τα ιατρεία του ΙΚΑ, για παράδειγμα, η καλύτερη οργάνωση, ο έλεγχος των υπηρεσιών και η αξιολόγηση του προσωπικού δεν θα στοίχιζε τίποτα – αλλά θα βελτίωνε την ποιότητα ζωής των ασθενών και των εργαζομένων. Είναι απορίας άξιον γιατί τόσες κυβερνήσεις (παρά τις κάποιες βελτιώσεις) δεν το πέτυχαν αυτό – ούτε στην υγεία, ούτε στην παιδεία, ούτε στη γραφειοκρατία γενικώς, ούτε στην καθαριότητα δημόσιων χώρων.
Τα μεγάλα διαρθρωτικά προβλήματα απαιτούν λύσεις που θα κάνουν τη χώρα πιο ανταγωνιστική και πιο λειτουργική – για να εξασφαλίσουμε ένα μέλλον καλύτερο απ’ αυτό που φαίνεται. Αυτό, όμως, απαιτεί σύγκρουση με διάφορα συμφέροντα. Εως σήμερα, λίγοι πολιτικοί φάνηκαν έτοιμοι να αναλάβουν τέτοιο βάρος. Η απόφαση να λειτουργήσει ορθολογικά η κοινωνία δεν θα έχει ούτε πολιτικό ούτε χρηματικό κόστος, αλλά μόνο κέρδη για τους πολίτες και την κυβέρνηση. Οι απαιτούμενοι υπάλληλοι και αξιωματούχοι υπάρχουν, όπως και οι κτιριακές και τεχνικές δομές. Και οι πόροι υπάρχουν, αλλά σπαταλιούνται άσκοπα, σε βάρος των πολιτών που τους πληρώνουν. Αυτό που λείπει είναι το ενδιαφέρον των κυβερνώντων για τους ανθρώπους που κατοικούν σε αυτή τη χώρα, που μοχθούν, που ελπίζουν.