Η παιδική και η εφηβική ηλικία δεν ορίζονται μόνο βιολογικά, αλλά και με ιστορικούς, εργασιακούς, εκπαιδευτικούς, ακόμα και γεωγραφικούς όρους.
Τι συμβαίνει όμως όταν το παιδί ή ο έφηβος δεν μπαίνει στον κοινωνικό στίβο από την κύρια είσοδο, π.χ., μέσα από θεσμούς σαν τη Βουλή των Εφήβων ή τη Eurovision Junior, αλλά από το παράθυρο; Σοκ και δέος προκαλεί η πολύ μικρή ηλικία των διαδηλωτών της περασμένης Δευτέρας, των ειρηνικών και των ζωηρών. Ασφαλώς δεν πρόκειται για την πλειονότητα των μαθητών, όμως το γεγονός είναι ότι χιλιάδες ανήλικοι, στην Αθήνα και σε άλλες πόλεις, βγήκαν στους δρόμους και ότι σήμερα η οργή εκδηλώνεται σε όλο και πιο νεαρές ηλικίες είτε εντός είτε εκτός του σπιτιού. «Θα ‘μαι καλό παιδί, άριστος μαθητής, αρκεί στη διαδήλωση να σπάσεις ό,τι βρεις»: έτσι τραγούδησαν πολλά παιδιά το πασίγνωστο jingle για το παριζάκι. Δεν πρόκειται για πρόωρη πολιτικοποίηση, αλλά για άρνηση, απόρριψη, ασφυξία, για καταστάσεις που δεν γιατρεύονται με «προληπτικές προσαγωγές».
Κατά καιρούς δημοσιεύονται έρευνες που δείχνουν ότι μειώνεται η ηλικία της «πρώτης φοράς». Ολο και πιο μικροί οι νέοι δοκιμάζουν εξαρτησιογόνες ουσίες, νόμιμες ή παράνομες, ή παίρνουν ψυχοφάρμακα. Ολο και πιο μικρά τα παιδιά αποκτούν καταναλωτική ταυτότητα (ή μάλλον τους επιβάλλεται αυτή η ταυτότητα), όλο και πιο μικρά γνωρίζουν τον ανταγωνισμό και το φόβο καθώς, σε συνθήκες οικονομικής κρίσης, οι δικές μας ανασφάλειες μεταφυτεύονται σε άλλο ηλικιακό έδαφος.
Ταυτόχρονα, όλο και πιο μεγάλα τα «παιδιά» ολοκληρώνουν τις σπουδές τους, βρίσκουν προσωρινή ή μόνιμη δουλειά, αποκτούν οικονομική ανεξαρτησία, κάνουν οικογένεια. Σαν να συντελείται μια άτσαλη ενηλικίωση, μια μη γραμμική ωρίμανση, με ζιγκ ζαγκ, ανάμεσα σε χάδια και χαστούκια, ανάμεσα στην κολακεία και την εκμηδένιση.
Ποιος φταίει, ποιον θα μαστιγώσουμε σήμερα; Το κράτος, την αγορά, τον δάσκαλο, τους γονείς, την τηλεόραση, τα ίδια τα παιδιά; Εύκολο είναι το να μοιράζουμε ευθύνες και να μένουμε προσωρινά ικανοποιημένοι, αφού κάθε απόπειρα συλλογικής ανάληψης της ευθύνης είναι ρητορική και αδιέξοδη. Ολοι ένοχοι (που ισοδυναμεί με το όλοι αθώοι), όμως κάποιοι φέρουν μεγαλύτερη ευθύνη. Αλλη είναι η ευθύνη του «ασύνταχτου» δωδεκάχρονου που πετάει ένα νεράντζι στους αστυνομικούς και άλλη η ευθύνη της συντεταγμένης πολιτείας, ιδίως όσον αφορά τη δημόσια παιδεία.
Δύσκολο να μην αναρωτηθεί κανείς όχι σε τι κόσμο φέρνουμε ή θα φέρουμε τα παιδιά μας (ένα αιώνιο και άλλο τόσο κούφιο στερεότυπο), αλλά τι κόσμος είναι αυτός, ο σημερινός που μετατρέπει τα παιδιά σε δημόσιο κίνδυνο. Τα παιδιά τα δικά μας, τα κατά συνθήκη «καλά», όχι τα ξένα, τα άλλα.
Σπασμωδική, βίαιη είναι η ενηλικίωση των παιδιών, όπως κρυφά βίαιη είναι και η καθήλωση πολλών ενηλίκων σε ένα νηπιακό, παιδαριώδες στάδιο σκέψης ή μάλλον μη σκέψης. Οπως χάνονται οι ενδιάμεσες εποχές και από τον χλιαρό χειμώνα περνάμε σε ένα ορμητικό καλοκαίρι, έτσι τείνουν να χαθούν και οι διαφορετικές ηλικίες του ανθρώπου. Εδώ δεν εκπληρώνεται το όνειρο της αιώνιας νεότητας, αλλά ο εφιάλτης της αιώνιας ανωριμότητας και του μοντέρνου πρωτογονισμού.
Ο κόσμος των μικρών και των μεγάλων όχι μόνο συρρικνώνεται, αλλά γίνεται όλο και πιο κατακερματισμένος και εικονικός και ας επιλέγουμε ατομικά τα σκηνικά του σαν να πρόκειται για τα υλικά της πίτσας. Διαλέγουμε ελεύθερα την τραγανή ή την αφράτη βάση, όμως δεν μπορούμε να διαλέξουμε έναν κόσμο με τέσσερις διακριτές εποχές, με καθαρό χώμα, αέρα και νερό και με τίμια εργασία για όλους.