Η αφορμή ήταν μια από τις καθημερινές συζητήσεις που γίνονται στο γραφείο, ανάμεσα σε συναδέλφους. Είναι εκείνα τα στιγμιαία σχόλια της επικαιρότητας που μπορούν να αναδείξουν διαφόρων ειδών αποχρώσεις. Στη συγκεκριμένη περίπτωση το θέμα ξεκίνησε από την παράσταση «Τρωάδες» του Ευριπίδη, την αρχαία τραγωδία που παρουσιάζεται στο Θέατρο του Νέου Κόσμου και κατέληξε στο αν έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε την τραγωδία σε ανοικτό ή σε κλειστό χώρο. Φαίνεται λοιπόν ότι τα καλοκαιρινά θεατρικά φεστιβάλ και η ένταξη σ’ αυτά κυρίως αρχαίων τραγωδιών έχει γίνει μια συνήθεια, μια οικεία διαδικασία που η διαφοροποίησή της ίσως στην αρχή να ξενίζει. Ισως γιατί ασυνείδητα έχουμε ταυτίσει την αρχαία τραγωδία με ανοικτούς θεατρικούς χώρους, αρχαίους ή σύγχρονους. Και ίσως αυτή η ασύνειδη συνήθεια να παραπέμπει σε άλλη εποχή του χρόνου, σε άλλες συνθήκες, σε άλλη αίσθηση.
Παρ’ όλα αυτά τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερο οι Ελληνες σκηνοθέτες επιλέγουν να παρουσιάσουν μια αρχαία τραγωδία τη χειμερινή σεζόν, σε κλειστό, φυσικά, θέατρο, δημιουργώντας -προφανώς- παραστάσεις που μπορεί να παρουσιάζουν το ίδιο έργο, δημιουργούν όμως εντελώς διαφορετική αίσθηση στον θεατή. Εκτός από τις φετινές «Τρωάδες» πέρυσι είδαμε τις «Βάκχες» του Ευριπίδη στο θέατρο «Πορεία» από το θίασο του Δημήτρη Τάρλοου. (Η ίδια τραγωδία, σκηνοθετημένη από τον Θωμά Μοσχόπουλο, πάλι σε κλειστό χώρο είχε άλλα στοιχεία και εντασσόταν στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών). Μικρά θέατρα και τα δύο, και του Νέου Κόσμου και το «Πορεία», εκμηδενίζουν τη μεγάλη απόσταση από τις κερκίδες του αρχαίου θεάτρου ως το κοίλον του. Η εγγύτητα είναι ήδη μια πρώτη διαφορά. Η συμπεριφορά του θεατή στο κλειστό θέατρο είναι ούτως ή άλλως διαφορετική από το ανοιχτό. Ελαχιστοποιεί τους θορύβους, δεν σχολιάζει ούτε χαμηλόφωνα στον διπλανό του, δεν παρασύρεται από την εικόνα του τοπίου ή τις κινήσεις των άλλων. Στο κλειστό θέατρο εκ των πραγμάτων κοιτούν όλοι μπροστά, προς τη σκηνή, προσηλώνονται καλύτερα στη διαδικασία της παράστασης, ακούνε περισσότερο, αποσπώνται λιγότερο. Αν ξεπεράσουμε τη δύναμη της συνήθειας «αρχαία τραγωδία=ανοικτό θέατρο», η αντιστροφή της μπορεί να μας ξαναγνωρίζει παραστάσεις που ίσως έχουμε δει και ξαναδεί στους καλοκαιρινούς θεατρικούς χώρους. «Πρώτη φορά στη ζωή μου κατάλαβα το έργο, κι ας το έχω δει ένα σωρό φορές. Γιατί πρώτη φορά άκουσα το κείμενο», λέει ένας από τους θεατές των «Τρωάδων», που έχει συμπληρώσει πολλά… ένσημα παρακολουθώντας θεατρικές παραστάσεις.
Ναι, πράγματι, παρακολουθώντας τραγωδία σε κλειστό χώρο μπορεί να μη δούμε θεαματικά σκηνικά, μπορεί η έμφαση να μη δοθεί στον πολυπρόσωπο θίασο ή στους χορογραφικούς σχηματισμούς του. Θα ξαναγνωρίσουμε όμως το κείμενο και όσα κρύβει στις γραμμές του. Κι ίσως για πρώτη φορά. Λίγο είναι αυτό;