Το μονόπρακτο «Υστατο σήμερα», που παρουσιάζει ο Λευτέρης Βογιατζής στο Θέατρο της Οδού Κυκλάδων, είναι το δεύτερο έργο του Χάουαρντ Μπάρκερ που εμπνέεται από την ελληνική αρχαιότητα. Το πρώτο, το οποίο μάλιστα αποτέλεσε για τον σύγχρονο Αγγλο δραματουργό αφετηρία για τη συστηματική αναζήτηση μιας σύγχρονης τραγικής φόρμας, ήταν το «The bite of the night», που είχε σαν βάση του την Ιλιάδα και τον Ομηρο. Τη φορά αυτή πηγή του συγγραφέα είναι οι Ιστορίες του Θουκυδίδη και συγκεκριμένα η δραματική αφήγηση της πανωλεθρίας των Αθηναίων στη Σικελία κατά τη δεύτερη φάση του Πελοποννησιακού Πολέμου. Τον δραματικό ιστό του έργου, όμως, ο Μπάρκερ τον βασίζει σε ένα ήσσονος σημασίας, αλλά συναρπαστικό μύθευμα, που αναφέρεται στον Νικία του Πλουτάρχου, σύμφωνα με το οποίο το πρώτο ανεπίσημο μήνυμα της καταστροφής στην πόλη της Αθήνας έφθασε σε ένα κουρείο του Πειραιά από έναν αγνώστων στοιχείων ξένο, που εξαφανίστηκε μετά χωρίς ν’ αφήσει ίχνη.
Τα στοιχεία αντλούμε από το κείμενο της καθηγήτριας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Ελισάβετ Σακελλαρίδου, που δημοσιεύεται στο υποδειγματικό πρόγραμμα της παράστασης.
Το «Υστατο σήμερα» χρησιμοποιεί ως εφαλτήριο τον Θουκυδίδη και τον Πλούταρχο και απογειώνεται στην ανοχύρωτη πλευρά της ζωής: στην καταστροφή, στην οδύνη, στην απελπισία. Η αφήγηση κακών ειδήσεων ανάγεται σε ύψιστη τέχνη, από τον πελάτη και τον κουρέα. Ο τρόπος που το χειρότερο μεταμορφώνει τους ανθρώπους, που η συμφορά εμπνέει και το πένθος προοιωνίζεται μια παράδοξη απόλαυση. Η «απόγνωση ακτινοβολεί».
Η περιγραφή της μάχης, του στρατού και του στόλου των Αθηναίων που αφανίζονται βασανιστικά και απόλυτα, εμπλέκεται στην «προσωπική» σχέση των δύο ηρώων, όπως εξελίσσεται μέσα στο κουρείο, στη διάρκεια ενός -κατά τα άλλα- συνηθισμένου τελετουργικού. Ο δήμιος -πελάτης και το θύμα- κουρέας, βρίσκονται για λίγες (;) ώρες ανυπεράσπιστοι μέσα στη δίνη των αφηγήσεων. Η Ιστορία είναι το εργαλείο για να εκτεθούν οι μεγάλες αλήθειες της ζωής. Ο ένας (ο πελάτης), εντελώς ασυγκίνητος και αμέτοχος στην ανθρώπινη μοίρα. Ο κουρέας, πάσχει σαν κι εμάς και εκδηλώνει την οργή του, το βάσανο, τον πόνο του. Παρελθόν και παρόν συνενώνονται. Ο χρόνος, παρά τη σκηνική του πύκνωση, διαστέλλεται. Η δραματική εξιστόρηση του Θουκυδίδη, γίνεται μέρος του προσωπικού σπαραγμού για την απώλεια του γιου. Το πένθος της πόλης «χωράει» μέσα σ’ ένα τόσο δα κουρείο. Ησυχα, χαμηλόφωνα και απειλητικά, ο Χάουαρντ Μπάρκερ αποκαλύπτει την ανθρώπινη φύση, την ξεφλουδίζει σχεδόν σαδιστικά. «Αυτό που προσπαθώ να κάνω είναι να καταφέρω ένα ρήγμα στην καμπύλη της ηθικής», ομολογεί ο συγγραφέας σε συνέντευξή του.
Ο Βρετανός δραματουργός -και δεν είναι ο μόνος- εμπνέεται από την αρχαία ελληνική γραμματεία. Ο,τι στη δική μας παιδεία ταυτίζεται με το σχολικό καθήκον, για εκείνον αποτελεί πηγή έμπνευσης, μετασχηματίζεται σε θεατρική τέχνη έξοχη και εξελικτική. Ο λόγος αναπλάθεται χωρίς φιλολογικές αγκυλώσεις. Αντλεί από τον Θουκυδίδη χωρίς να υποδουλώνεται σε μια πειθαρχία στεγνή και αναλυτική. Η τραγωδία «εμψυχώνεται» από ήρωες που παλεύουν με το αδυσώπητο της ύπαρξης.
Το έργο αρχίζει με μια φράση ειρωνική και αυτάρεσκη (που απευθύνει ο πελάτης στον κουρέα): «Σας αρέσουν οι κακές ειδήσεις;» και μέσα σε μιάμιση ώρα, με οδηγό τους δύο αυτούς αιρετικούς χαρακτήρες, δοκιμάζει την αντοχή του ανθρώπινου συστήματος. Σκηνοθετημένο ευρηματικά, με σκηνές που «σβήνουν» κινηματογραφικά και ξανανοίγουν στο ίδιο ακριβώς σημείο, η αγωνία ανατροφοδοτείται σαρκαστικά. «Οι άνθρωποι είναι πολύ πιο ωραίοι πεσμένοι καταγής παρά όρθιοι», διαπιστώνει ο δήμιος-πελάτης.
Ο Μπάρκερ κατορθώνει το αξιοζήλευτο: να ενώσει τον Θουκυδίδη και τον Πλούταρχο με τον σύγχρονο λόγο, τη διαρκή απειλή του πένθους και της καταστροφής. Να φέρει στο προσκήνιο συναρπαστικό, ζωντανό και παλλόμενο εκείνο που έχουμε διδαχθεί ως μάθημα ρουτίνας, πληκτικό και μονότονο.