Για τον καθημερινό άνθρωπο το πέρασμα ενός χρόνου μπορεί να μην είναι τίποτα σπουδαίο. Ο απολογισμός είναι συνήθως μικροαπολογισμός, στα όρια της μετριότητάς του. Ενας χρόνος, όμως, για τον πρόεδρο μιας υπερδύναμης όπως οι ΗΠΑ, θυμίζει διαστημικό ταξίδι στα άστρα. Συμπυκνωμένος χρόνος! Δεν σκόπευα να γράψω για τον ένα χρόνο Ομπάμα. Τι παραπάνω από όσα έχουν γραφτεί ώς τώρα θα μπορούσα να προσθέσω, από τη στιγμή που όλη η υφήλιος ασχολείται με τον γενέθλιο χρόνο του Αμερικανού προέδρου; Μάλλον τίποτα. Αλλά το βίτσιο μου να τριγυρνώ στα βιβλιοπωλεία έγινε ξανά η συνήθης πρόκληση. Ανακάλυψα ένα βιβλίο με τον τίτλο «Από τον Μπους στον Ομπάμα» και υπότιτλο «Η διεθνής πολιτική σ’ έναν κόσμο που αλλάζει» (Εκδ. Παπαζήση). Το βιβλίο επιμελήθηκε ο Σωτήρης Ντάλης, προλογίζει ο πρέσβης Βύρων Θεοδωρόπουλος (φωτ.) και απαρτίζεται από κείμενα σημαντικών προσωπικοτήτων, Ελλήνων και ξένων.
Πρόκληση, λοιπόν, για μελέτη ένα μάλλον δαιδαλώδες βιβλίο, με κεντρικό θέμα τις διεθνείς σχέσεις μέσα στον χρόνο. Τις διεθνείς σχέσεις που θυμίζουν τον παλιό, αγαπημένο μας «μουτζούρη», αλλά και το υπερσύγχρονο TGV, όπου ο επιβάτης γίνεται απλώς παρατηρητής μιας συγκεχυμένης εικόνας, την οποίαν αφήνει πίσω του, χωρίς την παραμικρή δυνατότητα να την αποτυπώσει. «Το σκηνικό του κόσμου που διαμορφώνει κάθε φορά αλλιώς τη διεθνή πολιτική στην ιστορική πραγματικότητα δεν είναι μονοσήμαντα καθορισμένο», σημειώνει στον πρόλογο του βιβλίου ο Βύρων Θεοδωρόπουλος. «Δεν μπορείς εύκολα να πεις πότε αρχίζει και πότε τελειώνει το έργο που παίζεται στη διεθνή σκηνή. Αν βεβαίως θελήσεις να εξετάσεις πώς η Συνθήκη της Βεστφαλίας ή το Συνέδριο της Βιέννης άλλαξαν τη διεθνή πολιτική, δεν έχεις την παραμικρή δυσκολία, δεδομένου ότι ήδη είναι γνωστά τα όσα επακολούθησαν. Οταν όμως βρίσκεσαι στη δίνη των εξελίξεων -όπως σήμερα- τότε αυτό που μπορείς να κάνεις, είναι να συγκρίνεις τις εξελίξεις με αντίστοιχες σε άλλες περιόδους της διεθνούς πολιτικής». Ακριβώς αυτό δίνει το βιβλίο στον αναγνώστη. Ενα είδος συγκριτικής μελέτης του χθες με στόχο να κατανοήσουμε πώς φτάσαμε στον Μπαράκ Ομπάμα και πώς θα περάσουμε στο αύριο. Αξίζει τον κόπο να το φυλλομετρήσετε.
Πέρσι, περίπου τέτοια εποχή ένας γοητευτικός μαύρος άνδρας καθήλωνε την υφήλιο. Η Αμερική αποτίνασσε την εποχή Μπους και προσέγγιζε με φανταστική ορμή τα ιδεώδη που οι πατέρες του έθνους είχαν εγγράψει στο αμερικανικό σύνταγμα. Ο κόσμος μιλούσε για λύτρωση επειδή ούτως ή άλλως τα σύμβολα ήταν δυνατά. Η αριστερή Αμερική ζητωκραύγαζε και οι αφροαμερικανοί ένιωθαν ότι ο Λευκός Οίκος ήταν, αίφνης, το δεύτερό τους σπίτι! Ανθρώπινες, γήινες, πλην δικαιολογημένες υπερβολές. Ο ψηφοφόρος, από οποιοδήποτε μετερίζι αναλαμβάνει ρόλους, δύσκολα συνειδητοποιεί την τεράστια απόσταση που τον χωρίζει από τους κυβερνώντες. (Μόνο στην Ελλάδα προς στιγμήν πιστέψαμε το παλιό ανδρεϊκό σύνθημα «ο λαός στην εξουσία» και είδαμε τα αποτελέσματα.) O ορμητικός στη γραφή Σλοβένος συγγραφέας Σλαβόι Ζίζεκ (φωτ.) είπε ότι με τον Ομπάμα η αμερικανική αυτοκρατορία θα είναι πιο ανθρώπινη, αλλά δεν θα πάψει να είναι η ίδια αυτοκρατορία. Ενα χρόνο μετά, ο Ομπάμα αποδεικνύεται ότι δεν είναι λυτρωτής και ότι η αυτοκρατορία παραμένει ίδια και απαράλλακτη. Η αριστερή Αμερική που επένδυσε πάνω του και που τον αποκάλεσε επαναστάτη, είναι ολίγον μουτρωμένη, ολίγον απογοητευμένη, ολίγον προδομένη. Η αμερικανική δεξιά που τον αποκάλεσε ιδεολόγο της αριστεράς τρίβει τώρα τα χέρια της και… απολαμβάνει τις αλλεπάλληλες ήττες του. Ενδιαμέσως, ο απλός αγωνιών πολίτης με τα μέτωπα όλα ακάλυπτα.
Πριν από δύο χρόνια, η ανάδειξη ενός μαύρου στην ηγεσία των ΗΠΑ ήταν κάτι εξωφρενικό. Ο Ομπάμα όμως και μαζί του η ήπια δύναμη που τον συνοδεύει (ή η έξυπνη ισχύς, όπως λέει η Χίλαρι Κλίντον) αποτελεί τη νέα αμερικανική πραγματικότητα που θα γίνει το όχημα για το μέλλον. Βεβαίως τα λάθη είναι πολλά. Η χρηματοπιστωτική κρίση που δημιουργήθηκε από την απουσία κάθε κανόνα στο παγκοσμιοποιημένο οικονομικό σύστημα, αλλά και η βραδεία αντιμετώπιση της ανεργίας και του στεγαστικού τομέα στο εσωτερικό των ΗΠΑ στρέφουν τα βέλη εναντίον του προέδρου. Και μπορεί εκείνος να υψώνει τον τόνο της φωνής του προς τους τραπεζικούς κολοσσούς, αλλά λίγοι πιστεύουν ότι η μετωπική σύγκρουση δεν είναι πλασματική. Ωστόσο εκείνο που του προσάπτουν οι Δημοκρατικοί είναι ότι επί των ημερών του η συντηρητική Δεξιά ενισχύθηκε, μαζί της και ο εξτρεμισμός και ο θρησκευτικός φονταμενταλισμός. Κυρίως όμως ενισχύθηκε ο λαϊκισμός που εκπροσωπείται από την Πέιλιν (φωτ.) και τον Γκλεν Μπεκ. Αυτό το νέο κύμα λαϊκισμού δεν αφομοιώνεται εύκολα από έναν λαό που στηρίχθηκε στο «Ναι, μπορούμε» του Ομπάμα.