Την περασμένη Κυριακή ακούσαμε όλοι τα νέα οικονομικά μέτρα της κυβέρνησης, τα οποία πράγματι προδιαγράφουν μια μακρά και δύσκολη περίοδο για τη χώρα μας. Αυτό όμως που προβληματίζει όλους μας, περισσότερο και από αυτά τα ίδια τα μέτρα, δημιουργώντας ένα βαθύ συναίσθημα ανασφάλειας, είναι ότι δεν είναι ευδιάκριτοι οι τρόποι διεξόδου από αυτή την κρίση, δηλαδή τι πρέπει να γίνει για να αποφευχθούν τα χειρότερα, γιατί όλοι αρχίζουμε να κατανοούμε ότι, δυστυχώς, τα πράγματα μπορεί να γίνουν πολύ χειρότερα. Υπάρχουν όμως πολλοί που πιστεύουν ότι, παρά τα πολλαπλά προβλήματα της ελληνικής οικονομίας αλλά και τις σοβαρές δυσκολίες που όλοι μας θα αντιμετωπίσουμε στην καθημερινότητά μας, η περίοδος αυτή μπορεί να αποτελέσει μια μεγάλη ευκαιρία να δούμε με σύνεση και ψυχραιμία όλα όσα πρέπει να γίνουν για την ανάπτυξη της οικονομίας μας και την επάνοδο της χώρας μας στη διεθνή και ευρωπαϊκή σκηνή ως ένα μέλος ισότιμο, σε πορεία οικονομικής ανάπτυξης και κοινωνικής ευημερίας.
Για να πετύχουμε αυτόν τον εθνικό και εξαιρετικά σημαντικό στόχο, επιβάλλεται, κατά την άποψή μου, να κινηθούμε σε δύο άξονες.
Ο πρώτος άξονας έχει να κάνει με την αυτογνωσία μας.
Θα πρέπει όλοι οι Ελληνες, και ιδιαίτερα οι δύο γενιές πριν και μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, στον βαθμό βέβαια που αναλογεί στον καθένα μας από τη θέση και τον ρόλο του, να παραδεχτούμε ότι έχουμε μεγάλη ευθύνη για τη σημερινή κατάσταση της χώρας μας. Θα πρέπει άμεσα να σταματήσουμε να αναλωνόμαστε σε ατέρμονες συζητήσεις και αλληλοκατηγορίες για το ποιος φταίει και με ψυχραιμία να συνειδητοποιήσουμε ότι, είτε ενεργά είτε παθητικά, έχουμε όλοι συμβάλει να φτάσουμε ώς εδώ.
Ο δεύτερος άξονας, στον οποίο θα πρέπει να εστιάσουμε όλη μας τη προσοχή και να διοχετεύσουμε όλη μας τη δημιουργικότητα, έχει να κάνει με αυτό που όλοι θέλουμε, παρότι αρκετοί από εμάς δεν το ομολογούν ανοιχτά: τη διατήρησή μας στη Ζώνη του Ευρώ και την παραμονή μας στον κεντρικό πυρήνα της Ευρώπης. Αυτή μας όμως η επιθυμία θα πρέπει απαραίτητα να συνοδεύεται από τη βούλησή μας να συγκλίνουμε με την «καλύτερη» Ευρώπη.
Να μελετήσουμε, δηλαδή, τις πρακτικές, τις συμπεριφορές, τα μέτρα, τις ενέργειες, τους κανόνες και το πλαίσιο βάσει των οποίων λειτουργούν οι οικονομικά ανεπτυγμένες και κοινωνικά ευημερούσες ευρωπαϊκές χώρες, και να υιοθετήσουμε εκείνα που θα βελτιώσουν τις δικές μας επιδόσεις.
Η υιοθέτηση απ’ όλους μας της σύγκλισης με την καλύτερη Ευρώπη ως ενεργοποιού μας στόχου και ως ατομικής ή/και κοινωνικής αποστολής μας, με απώτερο όραμα να κάνουμε την Ελλάδα μια χώρα σύγχρονη, δημιουργική και δίκαιη για όλους τους πολίτες της, θα μας βοηθήσει:
α) Να φτάσουμε εύκολα στο επιθυμητό επίπεδο αυτογνωσίας, αφήνοντας στην άκρη την προσφιλή μας ασχολία του επιμερισμού ευθυνών, διότι πλέον, οι απόψεις, οι συζητήσεις και οι διαβουλεύσεις μας θα έχουν όριο και περιεχόμενο, εφόσον θα στοιχίζονται στο όραμά μας και την αποστολή μας τόσο από τους συνομιλητές όσο και από τους ακροατές μας.
β) Να μην περιμένουμε όλες οι λύσεις και κατευθύνσεις να δίνονται από την κυβέρνηση, περιορίζοντας όλους τους υπόλοιπους Ελληνες σε έναν ρόλο παθητικό στην καλύτερη περίπτωση, αντιδραστικό στη χειρότερη, αλλά ο κάθε δημόσιος οργανισμός ή Αρχή, επιχείρηση, κοινωνικός φορέας, συντεχνία κ. λπ. να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες εναρμόνισής τους με τις καλύτερες πρακτικές των καλύτερων αντίστοιχων φορέων της Ευρώπης.
Για παράδειγμα, η εναρμόνιση των ελληνικών πρακτικών στον κλάδο της ηλεκτρικής ενέργειας με τις καλές πρακτικές του κλάδου αυτού στη Δανία ή στην Ολλανδία ή στην Αυστρία ή στην Τσεχία ή στην Πορτογαλία, ή η εναρμόνιση των πρακτικών της ελληνικής πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης με αυτές της Φινλανδίας ή της Ολλανδίας ή της Ιρλανδίας, και η σύγκλισή τους -από τους δείκτες παραγωγικότητας μέχρι τις αποδοχές των εργαζομένων- θα επέφερε σημαντικές αλλαγές βελτίωσης για όλους τους συμμετέχοντες στους κλάδους αυτούς, αλλά και αναπτυξιακές ευκαιρίες για την εθνική μας οικονομία. Θα μειωνόταν επίσης σημαντικά ο χρόνος συζητήσεων, διαβουλεύσεων, αντιδικιών και αντεγκλήσεων στη Βουλή, στις τηλεοράσεις, στα καφενεία και στους δρόμους, που, τις περισσότερες φορές, δεν καταλήγουν πουθενά ή, στη χειρότερη περίπτωση, καταλήγουν σε αυτοσχεδιασμούς που περιπλέκουν ακόμη περισσότερο το πρόβλημα. Με τη διαδικασία της σύγκλισης, έχοντας αποσυμφορήσει και αποπροσωποποιήσει τα θέματα, θα καταφέρουμε να σταματήσουμε να στρεφόμαστε γύρω από τον εαυτό μας και να γίνουμε πραγματικοί Ευρωπαίοι.
Ετσι, η κυβέρνηση θα μπορέσει ακόμα περισσότερο να επικεντρώσει την προσοχή της στην ενίσχυση της εθνικής ανταγωνιστικότητας, εδραιώνοντας σταθερούς, υγιείς και διαχρονικούς κυβερνητικούς θεσμούς, παρέχοντας ένα σταθερό βασικό οικονομικό πλαίσιο, καλές βασικές υποδομές και έγκυρη και έγκαιρη οικονομική και κοινωνική πληροφόρηση. Στο πλαίσιο αυτό, θα είναι εφικτός ο καθορισμός ενός συνόλου μικροοικονομικών κανόνων και κινήτρων που θα διέπουν τον ανταγωνισμό, έτσι ώστε να ενθαρρύνεται η ανάπτυξη της παραγωγικότητας, ενώ, παράλληλα, θα εξελίσσει ένα δίκαιο και αποτελεσματικό νομικό και φορολογικό σύστημα, αλλά και κανόνες εταιρικής διακυβέρνησης που θα καθιστούν τα στελέχη υπεύθυνα για τις επιδόσεις των εταιρειών ή των οργανισμών που ηγούνται.
Ετσι, οι κυβερνώντες θα είναι σε θέση να εκπληρώσουν τη δική τους αποστολή, που δεν είναι άλλη από την ανάπτυξη πολιτικής που να ενισχύει τον ανταγωνισμό, εξαλείφοντας παράλληλα τους παράγοντες που συντελούν στη χαμηλή παραγωγικότητα της οικονομίας της χώρας και αποδυναμώνουν το βιοτικό επίπεδο των Ελλήνων.
γ) Να κάνουμε τη χώρα μας, μια διαλεκτική χώρα.
Η Ελλάδα, όσο δυσχερής και αν είναι η κατάστασή της σήμερα, είναι σε πολύ καλύτερη θέση από αυτή που ήταν στο παρελθόν άλλες ανεπτυγμένες και ευημερούσες σήμερα χώρες της Ευρώπης, που κάποια περίοδο βρέθηκαν κυριολεκτικά στον πάτο, τόσο οικονομικά όσο και ηθικά.
Προεξέχον παράδειγμα είναι η Γερμανία, αλλά και άλλες χώρες πολύ πιο κοντά στα δικά μας μεγέθη, όπως η Δανία, η Φινλανδία, η Ολλανδία και η Τσεχία.
Σε όλες αυτές οι χώρες, αλλά και εν γένει σε όλες τις ευημερούσες και κοινωνικά δίκαιες χώρες, διακρίνουμε τα βασικά στοιχεία που τις καθιστούν διαλεκτικές χώρες:
Εχουν εθνικό όραμα και κεντρικό ενεργοποιό στόχο.
Τα στοιχεία αυτά τους επιτρέπουν να ελευθερώνουν τις δημιουργικές δυνάμεις των πολιτών τους κατά τρόπο εξισορροπητικό και να «διαλέγονται», δημιουργώντας έτσι συνεχώς γνώση και αξίες, χωρίς να χάνουν τον προσανατολισμό τους σε συζητήσεις χωρίς αρχή, μέση και τέλος, που καταλήγουν πάντα στο ότι κάποιος άλλος φταίει.
* Ο κ. Τάκης Αθανασόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Πειραιώς.