«Δεν είμαστε βέβαιοι ότι μπορεί να επιτευχθεί στρατιωτική νίκη με την παραδοσιακή έννοια του όρου σε αυτό το μέτωπο… Εχουμε πέσει σε αδιέξοδο», τόνισε ο Αμερικανός υπουργός Αμυνας. Θα νομίζετε ίσως ότι αναφέρομαι σε δηλώσεις που έκανε ο Ρόμπερτ Γκέιτς, μετά τη δημοσιοποίηση της είδησης ότι ο συνολικός αριθμός των απωλειών των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν ξεπέρασε τους 1.000 νεκρούς και οδεύει με ταχείς ρυθμούς προς τους 2.000. Η αλήθεια είναι όμως ότι τα παραπάνω λόγια ανήκουν στον Κλαρκ Κλίφορντ και ειπώθηκαν το 1968. Το αδιέξοδο στο οποίο αναφερόταν ήταν το Βιετνάμ, όπου 200.000 Αμερικανοί έχασαν τη ζωή τους ή τραυματίστηκαν σοβαρά.
Φυσικά, ορισμένοι θα θεωρήσουν τη σύγκριση ατυχή. Πρώτα απ’ όλα, οι απώλειες στους δύο πολέμους δεν μπορούν να συγκριθούν. Δεύτερον, το μέτωπο του Αφγανιστάν είναι ορεινό και βραχώδες και όχι ζούγκλα όπως του Βιετνάμ. Ωστόσο, οι διαφορές σταματούν εκεί και οι ομοιότητες μόλις αρχίζουν: Αντί για τη «βιετναμοποίηση», την οποία χρησιμοποίησε ο Ρίτσαρντ Νίξον ως έσχατη δικαιολογία για να ανακαλέσει τα στρατεύματα των ΗΠΑ στην πατρίδα τους, σήμερα έχουμε να κάνουμε με την «αφγανοποίηση». Ο πρόεδρος Τιε ήταν εξίσου αναξιόπιστος και απελπισμένος, όσο ο πρόεδρος Καρζάι σήμερα. Αντί για τους ατάκτους Βιετκόγκ, που δρούσαν ανεξέλεγκτοι χρησιμοποιώντας τη μοιραία πορώδη μεθόριο με την Καμπότζη, έχουμε σήμερα τους Ταλιμπάν που διοργανώνουν τις επιθέσεις τους από την άλλη πλευρά των εξίσου διάτρητων συνόρων με το Πακιστάν. Οσο για τη «νίκη με την παραδοσιακή έννοια του όρου», αυτήν ξεχάστε την. Θυμηθείτε απλώς πόσο μετάνιωσε -εκεί προς το τέλος- ο Λίντον Τζόνσον για τους πόρους και τις ζωές που είχαν σπαταληθεί σε μία χώρα στην άλλη άκρη της γης, χωρίς ιδιαίτερη στρατηγική σημασία.
Πιο πριν, ακολουθούσε τις συμβουλές των στρατηγών του, οι οποίοι είχαν υποτίθεται σχέδιο. «Στείλε εκατοντάδες χιλιάδες περισσότερα στρατεύματα για να τελειώσεις τη δουλειά», του είπαν. «Ρίξε περισσότερες βόμβες», του είπαν. «Κέρδισε τα μυαλά και τις καρδιές τους, όπου είναι δυνατόν, ή εν πάση περιπτώσει ξόδεψε άπειρα ακόμη δισεκατομμύρια», του είπαν. Η φρικτή αλήθεια για τον Τζόνσον όμως ήταν ότι, όταν είχε πια κατακαθίσει ο καπνός από τα τσιγάρα στα δωμάτια επιχειρήσεων, έβλεπες ότι κανένας δεν είχε τον έλεγχο της κατάστασης στα χέρια του. Δεν υπήρχε σχέδιο ούτε βέβαια και στρατηγική. Οι ανώτατοι αξιωματικοί δεν μπορούσαν να συμβουλέψουν τον πρόεδρο να υποχωρήσει, γιατί αυτό θα σήμαινε ότι ηττήθηκαν. Ο πρόεδρος επίσης δεν μπορούσε να υποχωρήσει, γιατί αυτό θα σήμαινε ότι θα απογοήτευε τους γενναίους στρατιώτες του που θα είχαν πολεμήσει για το τίποτα. Οπότε οι βομβαρδισμοί και οι σκοτωμοί συνεχίστηκαν. Χους ει και εις χουν απελεύσει…
Στο μεταξύ -και για να επιστρέψουμε στο 2010- οι βρετανικές απώλειες αυξάνονται δραματικά και οι Αμερικανοί ετοιμάζονται για μία ακόμη «καθοριστικής σημασίας επιχείρηση», αυτή τη φορά στην επαρχία Κανταχάρ. Οι διπλωμάτες των ΗΠΑ επικρίνουν όλο και πιο έντονα την αποτυχία του Ισλαμαμπάντ να καταστείλει το αντάρτικο στο βόρειο Ουαζιριστάν, όπου, ας μην το ξεχνάμε, εκπαιδεύτηκε και ο άνθρωπος που προσπάθησε να ανατινάξει την πλατεία Τάιμς της Νέας Υόρκης.
Ποια είναι λοιπόν τα συμπεράσματα που μπορούμε να εξάγουμε από τους παραλληλισμούς ανάμεσα στους δύο αυτούς πολέμους; Ας αρχίσουμε με την θεωρία του «ντόμινο», η οποία κατέρρευσε μαζί με την άμυνα της Σαϊγκόν. Ο κομμουνισμός δεν επεκτάθηκε από το Βιετνάμ για να επικρατήσει στους δρόμους του Σαν Φραντσίσκο, όπως ανέμεναν οι Αμερικανοί αναλυτές της εποχής.
Αντιθέτως, ο κομμουνισμός σταμάτησε για λίγα χρόνια, προκειμένου να σκεφτούν οι θιασώτες του πού οδεύει. Τελικά, έχτισαν ένα ναό του καπιταλισμού στη Σαγκάη. Εν ολίγοις, οι λόγοι για τους οποίους ξεκίνησε ο πόλεμος του Βιετνάμ ήταν ανούσιοι. Ας δούμε τώρα και τους λόγους που οδήγησαν στον πόλεμο του Αφγανιστάν. Οι αεροπειρατές της 11ης Σεπτεμβρίου εκπαιδεύτηκαν εκεί, έτσι δεν είναι; Αυτό το αποτυχημένο κράτος λοιπόν πρέπει να σωθεί, ώστε να μη βρίσκουν καταφύγιο εκεί επίδοξοι βομβιστές της πλατείας Ράσελ και του Μανχάταν, σωστά;
Ολα τα παραπάνω είναι σωστά, μόνο που η Αλ Κάιντα δεν βρίσκεται πλέον στο Αφγανιστάν, αλλά έχει μετακομίσει στο γειτονικό Πακιστάν. Ολοι οι τρομοκράτες που απείλησαν τη Βρετανία και τις ΗΠΑ από το 2001 και έπειτα, εκεί εκπαιδεύτηκαν. Επίσης, εκεί έχουν τη βάση τους και οι Ταλιμπάν. Από τα βουνά του Πακιστάν σχεδιάζουν τις επιχειρήσεις τους εναντίον του ΝΑΤΟ στο Αφγανιστάν.
Γιατί επομένως να μην επιτεθούμε στο Καράτσι; Γιατί να μη βομβαρδίσουμε την Πεσαβάρ, να μην ισοπεδώσουμε την κοιλάδα Σουάτ και να μην εξαφανίσουμε από τον χάρτη την Κουέτα; Διότι πρόκειται για μια γελοία παρανόηση της πραγματικότητας. Τα 200 εκατομμύρια κάτοικοι του Πακιστάν κάνουν ό,τι μπορούν για να σώσουν τους εαυτούς τους από τη φτώχεια. Βοήθεια χρειάζονται, όχι νουθεσίες και διαλέξεις από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Κυρίως, όμως, χρειάζεται να καταλάβουμε πώς λειτουργούν τα πράγματα εκεί.
Για να το πω απλά: ούτε η Καμπούλ ούτε το Ισλαμαμπάντ μπορούν να πατήσουν ένα κουμπί για να επιτευχθεί ειρήνη και αρμονία. Η φτώχεια και οι ταραχές δεν το επιτρέπουν. Ο εξτρεμισμός και η καχυποψία απέναντι στους ξένους είναι ενδημικά φαινόμενα. Η δομημένη κοινωνία δεν υφίσταται όπως εμείς τη γνωρίζουμε. Σε αυτόν τον τόπο, δεν γίνεται να νικήσεις στρατιωτικά, παρά μόνο να περπατήσεις τον μακρύ δρόμο προς τη σταθερότητα. Πόσες ζωές ακόμη πρέπει να χαθούν για να μάθουμε το μάθημα του Λίντον Τζόνσον;