Είναι ενδιαφέρουσα η πρώτη δημοσκόπηση για τον «Καλλικράτη», που δημοσίευσε την περασμένη Πέμπτη η «Καθημερινή». Σύμφωνα με το ρεπορτάζ από Θεσσαλονίκη, «το 60% των ερωτηθέντων πολιτών εκτιμά ότι ο »Καλλικράτης» βρίσκεται προς τη σωστή κατεύθυνση για την αναδιάρθρωση της διοικητικής οργάνωσης της χώρας και το 32% ότι είναι σε λάθος πορεία». Επίσης «το 48% των πολιτών δεν βλέπει καμία διαφοροποίηση της ποιότητας των νέων δημάρχων, το 13% πιστεύει ότι θα είναι χειρότεροι και μόνο το 32% πιστεύει πως οι νέοι εκπρόσωποι της Αυτοδιοίκησης θα είναι καλύτεροι από τους σημερινούς» («Καθημερινή», 3.6.2010).
Αυτά τα στοιχεία είναι συγχρόνως ενθαρρυντικά και απαισιόδοξα. Είναι ενθαρρυντικά, διότι φαίνεται ότι ο ελληνικός λαός στηρίζει τις μεγάλες μεταρρυθμίσεις, άσχετα από τα επιμέρους γούστα. Δεν πρέπει να υπάρχει πολίτης (από τον πρόεδρο της Βουλής μέχρι τον τελευταίο κάτοικο του Νυμφαίου) που να μην ήθελε κάτι διαφορετικό για το χωριό ή τον δήμο του. Το γεγονός ότι παρά τα επιμέρους παράπονα μόνο 32% των πολιτών θεωρεί σε λάθος κατεύθυνση το σχέδιο, δείχνει ότι η ελληνική κοινωνία αντιλαμβάνεται το αδιέξοδο στο οποίο βρίσκεται. Επιθυμεί να αλλάξουν τα πράγματα, άσχετα αν διαφωνούν στα επιμέρους και δικά τους.
Τα στοιχεία είναι ταυτοχρόνως απαισιόδοξα, διότι μόνο το 32% των ερωτηθέντων βλέπει ότι οι πολίτες θα εκλέξουν καλύτερους δημάρχους. Και το πρόβλημα εδώ είναι ότι τους δημάρχους δεν τους εκλέγουν τα σχέδια αναδιάταξης των δήμων, τους εκλέγουν οι τοπικές κοινωνίες.
Ομως, ο «Καλλικράτης -αν εξαιρέσουμε τις οικονομίες κλίμακας, που η συνένωση των 1.000 δήμων θα προσφέρει- δεν είναι ούτε καλός ούτε κακός. Είναι απλώς μια ευκαιρία για τις τοπικές κοινωνίες να πάρουν περισσότερα πράγματα στα χέρια τους και να τα βελτιώσουν. Απελευθερώνει διαδικασίες έτσι ώστε να επιτρέψει στους κατοίκους κάθε περιοχής να πάνε καλύτερα ή -κι ας μην το φοβόμαστε αυτό- χειρότερα. Κάτι που διαρκώς ξεχνάμε στην Ελλάδα είναι ότι η δημοκρατία δεν είναι δώρο χωρίς τίμημα. Προσφέρεται μαζί με τις ευθύνες. Οπότε, ας θεωρούμε σίγουρο ότι κάποια από τα νέα διοικητικά σχήματα θα πάνε καλύτερα και κάποια χειρότερα.
Πρέπει να θεωρούμε και κάτι άλλο σίγουρο: Πριν τα πράγματα πάνε καλύτερα, είναι σίγουρο ότι θα πάνε χειρότερα. Κάθε μεταρρύθμιση δεν έχει μόνο τριβές, χρειάζεται και χρόνο ωρίμασης. Πέρα από τις δυσαρέσκειες και την αμηχανία που φυσιολογικά κάθε αλλαγή επιφέρει, ακόμη και άνθρωποι με τις καλύτερες προθέσεις χρειάζονται χρόνο για να προσαρμοστούν. Τα καράβια δεν αλλάζουν ρότα αυτόματα. Ειδικά όταν εμφιλοχωρούν δημοκρατικές διαδικασίες. Η δημοκρατία είναι μια διαδικασία πειθούς, δοκιμής και λάθους. Στην Ελλάδα έκανε, μέχρι το 1974, 145 χρόνια για να στεριώσει. Μόνο από την Τοπική Αυτοδιοίκηση περιμένουμε να λειτουργήσει άψογα μέσα σε ένα Σαββατοκύριακο.
Ο «Καλλικράτης» είναι μια μεγάλη πρόκληση για κάθε τοπική κοινωνία. Αυτή -ως νοικοκύρης- ξέρει πολύ καλύτερα τα προβλήματα από τον μουσαφίρη γραφειοκράτη της Αθήνας. Τώρα της λύνονται και τα χέρια ώστε να δώσει τις καλύτερες δυνατές λύσεις. Μπορεί να ιεραρχήσει τα προβλήματα, τους επίδοξους άρχοντές τους, να μετρήσει τα λεφτά της, να κάνει λάθη και να τα διορθώσει. Οσο για τους τρόφιμους της γνωστής πλατείας των Αθηνών, οι οποίοι σίγουρα με τα πρώτα προβλήματα θα σηκώσουν το δάχτυλο, κάποιος πρέπει να τους θυμίσει ότι, πριν ασχοληθούν με το Σουφλί, ας κοιτάξουν λίγο κάτω, και να μαζέψουν κανένα σκουπίδι. Και η πλατεία Κολωνακίου ζέχνει.