Το Ελεγκτικό Συνέδριο, σύμφωνα με δημοσιεύματα της περασμένης εβδομάδας, έκρινε αντισυνταγματική τη διάταξη του ασφαλιστικού νομοσχεδίου που προβλέπει ότι το κράτος από την 1η Ιανουαρίου 2011 δεν θα καλύπτει τα ελλείμματα των επικουρικών ταμείων.
Μια τέτοια γνωμοδότηση, αν επιβεβαιωθεί, μου φαίνεται εξωφρενική και επικίνδυνη. Η επικουρική σύνταξη είναι αυτό ακριβώς που υποδηλώνει ο όρος· επικουρεί την κύρια σύνταξη, την υποβοηθά, την ενισχύει. Είναι ένα συμπλήρωμα της κύριας σύνταξης που, σε αντίθεση με τον αναδιανεμητικό χαρακτήρα της κύριας σύνταξης, έχει χαρακτήρα κεφαλαιοποιητικό. Αν η επικουρική σύνταξη ήταν ό, τι είναι η κύρια σύνταξη δεν θα υπήρχε λόγος να υπάρχει· θα ήταν ενσωματωμένη στην κύρια σύνταξη.
Τα ταμεία επικουρικής σύνταξης είναι συνήθως αυτοτελή και δεν ταυτίζονται με τα ταμεία της κύριας σύνταξης. Το επικουρικό ταμείο συγκεντρώνει τις εισφορές για την επικουρική σύνταξη (50/50 εργοδότης και εργαζόμενος) και έχει την ευθύνη και αρμοδιότητα, με τη μικρότερη δυνατή δαπάνη διαχείρισης, να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις να τιμήσει τις υποχρεώσεις του έναντι των ασφαλισμένων.
Η γνωμοδότηση του Ελεγκτικού Συνεδρίου, αν γίνει αποδεκτή από τον αρμόδιο υπουργό, δημιουργεί κίνητρο ατασθαλίας, διαχειριστικής ανευθυνότητας. Διότι αν οι διαχειριστές των επικουρικών ταμείων γνωρίζουν ότι τα τυχόν ελλείμματα της διαχείρισής τους θα καλυφθούν από το κράτος, τι λόγο έχουν να επιδείξουν επιμέλεια; Γιατί να μην αυξάνουν τις διαχειριστικές τους δαπάνες προσλαμβάνοντας ψηφοφόρους του εποπτεύοντος υπουργού; Γιατί να μην υπόσχονται απλόχερες παροχές που δεν δικαιολογούνται από τις εισφορές των ασφαλισμένων; Γιατί να μη δέχονται τις φαύλες απαιτήσεις του υπουργού να χορηγούν συντάξεις σε ανθρώπους που ποτέ δεν συνεισέφεραν; Τι έχουν να χάσουν αφού έτσι και αλλιώς τα ελλείμματά τους θα καλυφθούν από το κράτος;
Οφείλω να παρατηρήσω ππως διστάζω να πιστέψω ότι το Ελεγκτικό Συνέδριο δεν αντιλήφθηκε τις παρενέργειες μιας τέτοιας γνωμοδότησής του. Διότι δεν χρειάζεται να είναι κανείς Αϊνστάιν για να καταλάβει τα κίνητρα που δημιουργεί. Η απειλούμενη χρεοκοπία της Ελλάδας οφείλεται ακριβώς στο γεγονός ότι η συντριπτική πλειοψηφία των ΟΤΑ, των ΔΕΚΟ, των ΝΠΔΔ, των υπουργείων λειτουργεί κάτω από ένα καθεστώς που εγγυάται ότι το κράτος θα καλύψει τις ζημιές, όποιες και αν είναι.
Οι δήμοι ξοδεύουν και συνάπτουν δάνεια με την απόλυτη βεβαιότητα ότι το κράτος θα πληρώσει τα σπασμένα. Ποιος θα μπορούσε να φανταστεί να χρεοκοπεί ο Πειραιάς; Και όμως, αυτό έπρεπε να γίνει. Οπως έγινε το 1976 με τη Νέα Υόρκη, όταν ο πρόεδρος Φορντ αρνήθηκε να πληρώσει τα χρέη της.
Τι έγινε με την Ολυμπιακή και τον ΟΣΕ; Γιατί δεν αφέθηκαν να χρεοκοπήσουν; Ο ΟΣΕ με χρέη που αγγίζουν τα 10 δισ. ευρώ μπορεί και πληρώνει μισθούς τριπλάσιους ή και τετραπλάσιους από τους μισθούς της αγοράς και απασχολεί δύο και τρεις φορές περισσότερους από όσους χρειάζεται. Γιατί όχι;
Μολονότι δεν είμαι νομικός, οι εμπειρίες μου με τον τρόπο αντιμετώπισης των συνταγματικών ζητημάτων από τους νομικούς, το ΣτΕ και το Ελεγκτικό Συνέδριο με έχουν οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι συχνά διαπράττουν ένα συστημικό σφάλμα κατά την εξέταση των υποθέσεων. Εξετάζουν την υπόθεση απομονωμένη και αμελούν να την εξετάσουν ενταγμένη σε ένα ευρύτερο πλαίσιο. Στη συγκεκριμένη περίπτωση των επικουρικών ταμείων, αποφάνθηκε το Ελεγκτικό Συνέδριο ότι η μη υποχρεωτική κάλυψη των ελλειμμάτων από το κράτος συνιστά παραβίαση του Συντάγματος. Και αν ακόμη είναι έτσι (που αμφιβάλλω), είναι συνταγματικά παραδεκτό να «ξεζουμιστούν» φορολογικά φτωχοί Ελληνες για να πληρωθούν όχι μόνο οι πλούσιες επικουρικές συντάξεις ορισμένων προνομιούχων, αλλά και οι διαχειριστικές ατασθαλίες εγκληματικά ανεύθυνων διοικήσεων των ταμείων; Με άλλα λόγια, με την εφαρμογή του Συντάγματος για τα επικουρικά ταμεία που ζητεί το Ελεγκτικό Συνέδριο εξωθεί τη διοίκηση στη παραβίαση άλλων συνταγματικών δικαιωμάτων (των φτωχών που καλούνται να συνεισφέρουν πολύ πέραν των δυνάμεών τους) που όμως δεν εξετάστηκαν. Το ΣτΕ για παράδειγμα μπορεί να θεωρήσει αντισυνταγματική την εγκατάσταση ενός εργοστασίου σε δασική περιοχή και να αγνοήσει την παράλληλη ρητή δέσμευση δημιουργίας νέου δάσους τριπλάσιας έκτασης σε άλλη περιοχή. Στο όνομα της προστασίας του δάσους, το ΣτΕ περιορίζει τη δημιουργία δάσους. Παρόμοιο σκεπτικό έχω ακούσει από διαφόρους ανόητους που εναντιώνονται στην αραιή οικοδόμηση του Ελληνικού προκειμένου να ελευθερωθούν πυκνοκατοικημένοι χώροι στο κέντρο της Αθήνας. Κοιτούν μόνο το Ελληνικό και αδιαφορούν για το σύνολο.
Ολα τα ζητήματα αντισυνταγματικότητας που θέτει το Ελεγκτικό Συνέδριο για το ασφαλιστικό ελπίζω να εξεταστούν εκ νέου από το ίδιο, για να απαντηθεί σε κάθε μια περίπτωση το ερώτημα: Μήπως με την αποδοχή της γνωμοδότησης του Ελεγκτικού Συνεδρίου, η διοίκηση αναγκάζεται να θίξει τα συνταγματικά δικαιώματα τρίτων; Ελπίζω ότι το ΣτΕ, στα επόμενα χρόνια, θα εισαγάγει μια πιο ολιστική θεώρηση των υποθέσεων ιδίως των περιβαλλοντικών και των οικονομικών.