Ο πρωθυπουργός θα ήθελε πολύ να επιτευχθεί μια συμφωνία με την Τουρκία που θα ρύθμιζε τις ελληνοτουρκικές εκκρεμότητες. Δεν είναι άλλωστε ο πρώτος, και ο Κ. Σημίτης και ο Κ. Καραμανλής οραματίσθηκαν κάτι ανάλογο. Φαίνεται πάντως πως έχει σημειωθεί κάποια πρόοδος στις διαπραγματεύσεις, τις οποίες διεξάγει για λογαριασμό της ελληνικής κυβέρνησης ένας εξαιρετικά έμπειρος βετεράνος διπλωμάτης. Οπως πάντα, όμως, το ερώτημα είναι αν οι δύο κυβερνήσεις θα έχουν την πολιτική βούληση και ισχύ να προχωρήσουν σε μια συμφωνία. Ο κ. Παπανδρέου διατρέχει έναν σημαντικό κίνδυνο: να χάσει με μια τέτοια συμφωνία την επαφή με ένα κομμάτι του «πατριωτικού» ΠΑΣΟΚ, το οποίο έχει ήδη απομακρυνθεί ψυχικά από το κυβερνών κόμμα μετά το Μνημόνιο και το οποίο θα μπορούσε να γοητευθεί από το (βέβαιο) «Οχι» του κ. Σαμαρά. Ενα κομμάτι της κοινής γνώμης, που είναι ήδη θυμωμένο με το πολιτικό σύστημα, ενδέχεται να πεισθεί πως μια ελληνοτουρκική συμφωνία συνιστά μια «ταπείνωση» που συνδέεται με την οικονομική αδυναμία της χώρας. Η οικονομική κρίση, άλλωστε, πάντοτε ενισχύει τη ροπή προς τη συνωμοσιολογία.
Η αλήθεια είναι πως δεν μπορεί να υπάρξει ποτέ μια δίκαιη και σοβαρή διευθέτηση των ελληνοτουρκικών σχέσεων αν οι πολιτικοί, οι ειδικοί και τα μέσα ενημέρωσης δεν μιλήσουν ειλικρινά για αυτά τα θέματα. Δύο γενιές Ελλήνων ανατράφηκαν με το μαξιμαλιστικό, λαϊκιστικό δόγμα που θεωρεί ότι η Ελλάδα έχει παντού δίκιο. Οποιοι επιχείρησαν, όπως ο μακαρίτης Βύρων Θεοδωρόπουλος ή ο πρώην Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κωστής Στεφανόπουλος, να εκστομίσουν κάποια ψήγματα ρεαλιστικών προτάσεων, λοιδορήθηκαν. Πρέπει, όμως, κάποια ώρα να λεχθούν αλήθειες για το αν μπορείς να έχεις διαφορετικό εναέριο και θαλάσσιο χώρο, αν το FIR είναι ζωτικός εθνικός χώρος ή διεθνής χώρος που η διεθνής κοινότητα έχει αναθέσει στην Ελλάδα να επιτηρεί, αν οι αποφάσεις για την υφαλοκρηπίδα λαμβάνονται με βάση την αρχή της αναλογικότητας κ. λπ., κ. λπ. Μέχρι τώρα το μονοπώλιο αυτής της συζήτησης έχει ένα λόμπι που απλώς επιχειρεί να βάλει τους έχοντες άλλη άποψη στην κατηγορία του μειοδότη ή του πράκτορα. Τώρα, όμως, που τελειώνει ο υστερικός λαϊκισμός της μεταπολίτευσης, καλό θα ήταν να σοβαρευθούμε και στη συζήτηση των εθνικών μας θεμάτων. Λιγότερο πατριώτης δεν είναι, άλλωστε, ο λιγότερο φωνακλάς ή μαξιμαλιστής, αλλά αυτός που φλερτάρει με την ανευθυνότητα και δεν καταλαβαίνει τα ρίσκα που εμπεριέχουν οι υπερβολές.
Είναι, ακόμη, σημαντικό σε αυτήν τη διαδικασία να ρίξουμε μια ματιά στην πρόσφατη ιστορία μας και να δούμε πού μας οδήγησαν κινήσεις που φαινομενικά ήταν εντυπωσιακές. Τα μεγαλύτερα λάθη των τελευταίων 36 ετών ήταν, κατά σειρά, η αποχώρηση της Ελλάδος από το ΝΑΤΟ, η άνευ λόγου πρόκληση της κρίσης του 1987 που οδήγησε τελικά σε απώλεια κυριαρχίας, καθώς από τότε η Ελλάδα μπορεί να κάνει έρευνες μόνο εντός των χωρικών της υδάτων και τέλος, η άλογη κλιμάκωση της κρίσης των Ιμίων με την τοποθέτηση επίσημης σημαίας χωρίς κανείς να σκεφθεί την επόμενη μέρα. Κάποιοι επιμένουν ακόμη και σήμερα πως το λάθος ήταν ότι δεν κάναμε πόλεμο το 1996 στα Ιμια. Οι πιο σώφρονες έχουν καταλάβει από τότε πως η μεγαλύτερη πρόκληση για την Ελλάδα είναι να μην πέφτει σε παγίδες που μπορούν να οδηγήσουν σε κλιμάκωση και σύγκρουση.
Το παράδοξο με όλα τα παραπάνω είναι πως η συντριπτική πλειοψηφία των σοβαρών πολιτικών, διπλωματών, στρατιωτικών κ. ά. συμφωνούν ότι είναι καιρός να λεχθούν αλήθειες και να σπάσουν μερικά ψευδή ταμπού. Συμφωνούν όμως πίσω από κλειστές πόρτες γιατί μόλις ανάψουν οι κάμερες επιδίδονται σε πατριωτικές κορώνες της δεκάρας, φοβούμενοι μήπως κατηγορηθούν για «προδοσία». Ο φόβος αυτής της ρετσινιάς, που είναι τόσο σύμφυτη με την αρνητική πλευρά του DNA μας, έχει εμποδίσει εδώ και χρόνια οιαδήποτε λογική συζήτηση για την εξωτερική μας πολιτική.