Η έκπτωση και των μεγαλυτέρων θρησκευτικών εορτών -όπως των Χριστουγέννων- σε εμποροπανηγύρεις δίχως πνευματικό περιεχόμενο υπήρξε μία από τις «πολιτισμικές παρακαταθήκες» που κληροδότησε στην ανθρωπότητα ο Διαφωτισμός, με μελαγχολικές συνέπειες σε περιόδους κρίσεως.
Ενδιαφέρον ότι για πρώτη φορά στη μεταπολεμική μας ιστορία, η φετινή εμποροπανήγυρις, στην οποία επένδυε πάντοτε ο επιχειρηματικός κόσμος της χώρας, χαρακτηρίζεται από κατήφεια, πενία και ανεκδήλωτη «οργή». Οταν μία κοινωνία χάνει το μεταφυσικό σημείο αναφοράς της, βρίσκεται αντιμέτωπη με τα συντρίμμια της υλικής καταστροφής, στο έλεος πιθανών συγκρούσεων.
Μέγα ιδεολόγημα της Μεταπολιτεύσεως, η ενσωμάτωση της Ελλάδος στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες· εξέλιξη με υπερβατικές, περίπου, διαστάσεις η ένταξη της χώρας στον σκληρό πυρήνα της Ε.Ε., στην Ευρωζώνη, που θα εξασφάλιζε τη σταθερότητα και την ευημερία εις το διηνεκές. Αυτά έως πριν από έναν χρόνο, όταν αποκαλύφθηκε η αυταπάτη και πλέον τίποτε δεν θεωρείται δεδομένο· ή μάλλον διαπιστώνεται καθημερινώς στην πράξη ότι η πορεία προς την εξαθλίωση είναι μονόδρομος για τα επόμενα πολλά χρόνια.
Αποτελεί από μίαν άποψη έκφραση δικαιοσύνης ότι η διαχείριση της κρίσεως πρέπει να γίνει από κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, διότι αυτό το κόμμα δημιούργησε -σε ένα τεράστιο ποσοστό- το πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό μόρφωμα της Μεταπολιτεύσεως.
Βρίσκεται ως εκ τούτου το ΠΑΣΟΚ σε φάση ατύπου εμφύλιας συγκρούσεως. Μία ολιγάριθμη ομάδα, αποκομμένη πλήρως από την ελληνική πραγματικότητα, και αφού επί πεντάμηνο λειτούργησε με τρόπο άκρως ερασιτεχνικό και υπονόμευσε τη δανειοληπτική ικανότητα της χώρας, συνομολόγησε δίχως να διαπραγματευθεί Μνημόνιο με την τρόικα, και βρίσκεται αντιμέτωπη με όλη την κοινωνία, αλλά κυρίως με το παραδοσιακό ΠΑΣΟΚ, των συνδικαλιστών και των ΔΕΚΟ.
Δεν αισθανόμεθα συμπάθεια για την αναίμακτη, μέχρις στιγμής, σύγκρουση των δύο ομάδων ή όψεων του ΠΑΣΟΚ, διότι θα έλεγε κανείς ότι «έβλαψαν το ίδιο» -και οι δύο- την κοινωνία των Ελλήνων. Αλλά δεν είναι δυνατόν να αδιαφορούμε για τον κίνδυνο μιας ευρύτερης κοινωνικής αστάθειας.
Η σταθερότητα αποτελεί την κύρια μέριμνα του συντηρητικού πολίτη. Αυτή η ιδιότητα τον διαφοροποιεί από τον «επαναστάτη» της ευπόρου τάξεως που είναι κατά συνθήκην ο φιλελεύθερος ή τον «επαναστάτη» της Αριστεράς, κάθε αποχρώσεως. Σε μία κοινωνία, όπως η ελληνική, που βρίσκεται σε διαρκή επαναστατική διέγερση, η «δημιουργική» επανάσταση των «φιλελευθέρων δυνάμεων» μπορεί να οδηγήσει σε κατίσχυση πληβειακών στοιχείων -όχι κατ’ ανάγκην μόνον αριστερής προελεύσεως.
Το γεγονός ότι η κοινωνική αναταραχή δεν εκδηλώνεται διά των παραδοσιακών της φορέων -κόμματα και συνδικάτα- λόγω απαξιώσεώς τους, δεν αποτελεί παρηγορία. Ο κίνδυνος που ελλοχεύει είναι να αρχίσει να εκδηλώνεται η αντίδραση όχι κατευθυνόμενα, αλλά άναρχα από το πλήθος. Υπάρχει με δυο λέξεις κίνδυνος απωλείας του ελέγχου -και από όσους συγκροτούν το ούτως ειπείν σημερινό κατεστημένο και από εκείνους που το αμφισβητούν θεσμικά. Συνέβη στο παρελθόν· δεν συντρέχει λόγος επαναλήψεως του φαινομένου.