Οι Ελληνες βασανίζονται από ένα βαθύ αίσθημα αδικίας, από έλλειψη δικαιοσύνης που μας οδηγεί στην έλλειψη εμπιστοσύνης μεταξύ μας και στην ατελείωτη αντιδικία. Αυτό ίσως εξηγεί την ένταση με την οποία οι πολιτικοί μας συγκρούονται για κάθε τι, οι πιο προβεβλημένοι δημοσιογράφοι ξιφουλκούν θεαματικά για την τέρψη του κοινού και η κοινωνία μας αναμένει (εθισμένη σε ένα μείγμα φόβου και κυνισμού) την προσβολή ή την απρέπεια της ημέρας. Η ευαισθησία αυτή ίσως μας βοηθάει στο να αντιλαμβανόμαστε εύκολα τη σημασία κάποιων πραγμάτων και να προλαμβάνουμε χειρότερες αδικίες εναντίον μας· από την άλλη, όμως, εμπεριέχει τον κίνδυνο να μη βλέπουμε καθαρά τις παραμέτρους των προβλημάτων και να παίρνουμε λανθασμένες αποφάσεις. Αυτοί που αισθάνονται αδικημένοι πιο εύκολα θα αδικήσουν άλλους. Οσοι λένε «όλοι τα ίδια κάνουν» είτε απλώς ακυρώνουν την κρίση τους και ανέχονται την ανομία είτε συμμετέχουν σε αυτήν.
Οταν αισθανόμαστε μόνοι εναντίον όλων (είτε σε προσωπικό είτε σε εθνικό επίπεδο), δεν μπορούμε να εμπιστευτούμε ο ένας τον άλλον· μπροστά στην κρίση, η αυτόματη αντίδραση είναι να διαφωνήσουμε, να καταγγείλουμε αλλήλους βιαστικά, όχι να συμφωνήσουμε σε μια κοινή προσπάθεια. Πρόσφατο παράδειγμα είναι ο θόρυβος που ξέσπασε με την άκομψη ανακοίνωση από τους εκπροσώπους της τρόικας για τα συμπεφωνημένα με την κυβέρνηση. Η κυβέρνηση έχασε τον έλεγχο, τα κόμματα έχασαν το μέτρο και σχεδόν το σύνολο του Τύπου έχασε το θέμα. Η «απρέπεια» των ξένων θεωρήθηκε το θέμα, και όχι το γεγονός ότι ένα πρόγραμμα αποκρατικοποιήσεων από το οποίο περιμέναμε να εισπράξουμε 7 δισ. ευρώ θα έπρεπε ξαφνικά να αποδώσει 50! Ισως ήταν πολύ βαρύ να ανεχθούμε την αποκάλυψη ότι δύσκολα θα τα βγάλουμε πέρα. Ο θόρυβος, δηλαδή, μπορεί να επέτρεψε να περάσει κάπως ανώδυνα η πικρή αλήθεια – αλλά βασίστηκε πάνω στο έτοιμο σενάριο ότι οι ξένοι μάς αδικούν πάλι, επιβεβαιώνοντας (στα μάτια μας) για άλλη μία φορά πως όλος ο κόσμος κινείται εναντίον μας.
Η αίσθηση της στέρησης, οι απαιτήσεις και η οργή πηγάζουν από τις καθημερινές εμπειρίες του καθενός. Είμαστε υποχρεωμένοι να αυτοσχεδιάζουμε συνέχεια μέσα σε ένα περιβάλλον όπου νόμοι και θεσμοί δεν μας προστατεύουν επαρκώς, είτε λόγω της πολυνομίας και της ανεπάρκειας των μηχανισμών είτε λόγω της ανικανότητας των στελεχών· όπου μεγάλοι κλέφτες επιβραβεύονται και μικροί πάνε φυλακή· όπου οι προνομιούχοι θεωρούν τους εαυτούς τους αδικημένους και οι αδικημένοι δεν έχουν φωνή. Οταν συνηθίσαμε στην ύπαρξη προνομιούχων εργαζομένων, επαγγελμάτων και Ταμείων, είναι λογικό ότι οι μη προνομιούχοι θα αισθάνονται αδικημένοι, ενώ κάθε προσπάθεια εξίσωσης θα προκαλεί την αντίδραση αυτών που θα χάσουν τα προνόμιά τους. Το αποτέλεσμα είναι μια γενικευμένη έλλειψη εμπιστοσύνης. Σε τέτοιο κλίμα δύσκολα θα υπάρξει συνεργασία. Ακόμη και μέσα στο κυβερνών κόμμα οι συγκρούσεις οδηγούν στην παράλυση.
Σε αυτό το υπόβαθρο πατάνε ο λαϊκισμός και η ανευθυνότητα – όποιος θέλει να αρέσει στον λαό, στους οπαδούς, στους φίλους του, δεν έχει πάρα να τρίψει αλάτι στις πραγματικές ή φανταστικές πληγές, λέγοντας, για παράδειγμα, ότι οι δανειστές είναι «αφεντικά» και ότι οι υπηρέτες τους (η κυβέρνηση) ξεπουλάνε τα «ασημικά». Σε αυτό τον κόσμο πάντα φταίνε «άλλοι» για τις δυσκολίες μας και έτσι απαλλασσόμαστε από τις δικές μας ευθύνες.
Σήμερα η Ελλάδα βρίσκεται σε κατήφορο. Τα δανεικά που παίρνουμε απλώς μας επιτρέπουν να συνεχίζουμε την πορεία μας. Σιγά σιγά, όμως, θα πρέπει να αρχίσουμε να ανηφορίζουμε. Αν δεν βοηθάει ο ένας τον άλλον, δεν θα τα καταφέρουμε. Επιβάλλεται οι πολιτικοί να σοβαρευτούν και να συνεργαστούν, η δημόσια διοίκηση να εξυπηρετεί τον πολίτη και τον επιχειρηματία, οι θεσμοί και οι νόμοι να εφαρμόζονται χωρίς καμία ολιγωρία ή εξαίρεση. Βρισκόμαστε σε μια εθνική προσπάθεια ανοικοδόμησης. Είτε παίξαμε και εμείς ρόλο στην παρακμή της χώρας είτε όχι, απ’ εδώ και πέρα έχουμε προσωπική ευθύνη. Αν δεν δείξουμε εμπιστοσύνη ο ένας στον άλλον, αν δεν απαιτήσουμε δικαιοσύνη σε όλους τους τομείς, αν δεν πιστέψουμε σε μια δίκαιη χώρα, δεν έχουμε κανένα λόγο να φτιάξουμε την οικονομία. Η ζωή μας θα είναι δύσκολη, μοναχική και άχαρη.