Στην έκθεση «Τέχνης Πολιτική», του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, υπάρχει μια οκτακάναλη βιντεοεγκατάσταση του Αυστριακού καλλιτέχνη Ολιβερ Ρέσλερ. Πολιτικοί αναλυτές και ακτιβιστές από 18 πόλεις του κόσμου (από τη Ν. Υόρκη έως τη Βαρσοβία, το Βερολίνο, την Ταϊπέι και τη Θεσσαλονίκη) απαντούν στο ίδιο ερώτημα: «Τι είναι δημοκρατία;» (What is democracy?). Το αποτέλεσμα είναι μια πληθώρα διαφορετικών απόψεων από ανθρώπους που ζουν σε κράτη τα οποία χαρακτηρίζονται δημοκρατίες.
Η Λιζ Μόγκελ (Ν. Υόρκη) σημειώνει πως όταν σκεφτόμαστε σήμερα την αντιπροσωπευτική δημοκρατία, «δεν εννοούμε κατ’ ανάγκην την αντιπροσώπευση των ατόμων, αλλά την αντιπροσώπευση του κεφαλαίου». Ο Νίκος Πανάγος (Θεσσαλονίκη) υποστηρίζει ότι «αντιπροσώπευση και δημοκρατία είναι όροι ασύμβατοι. Το υπάρχον σύστημα είναι μια εκλεπτυσμένη μορφή ολιγαρχίας». Ο Ντέιβιντ ΜακΝίλ (Σίδνεϊ) θέτει το ζήτημα κατά πόσον έχει νόημα «να συνεχίσουμε να διεκδικούμε το δικαίωμα κατοχής και ορισμού του όρου «δημοκρατία»». «Μήπως», αναρωτιέται, «έχει υποστεί τέτοια αλλοίωση και βεβήλωση από τους συντηρητικούς που διεκδίκησαν την κυριότητά της, που θα ήταν καλύτερο να παραιτηθούμε από αυτό το δικαίωμα;».
Ο ίδιος ο καλλιτέχνης στο κείμενο που υπογράφει στον κατάλογο της έκθεσης συνοψίζει: «Σήμερα μοιάζει σχεδόν αδύνατον να είναι κανείς κατά της δημοκρατίας, παρ’ όλο που είναι μια έννοια που γίνεται ολοένα και πιο κενή. Μια πιθανή στρατηγική θα μπορούσε να προσπαθήσει να προσδώσει νέο νόημα σε αυτό που λέγεται «δημοκρατία»».
Το έργο λειτουργεί ως δήλωση, ως φόρουμ δημόσιου διαλόγου, ως εστία σκέψης και προβληματισμού; Κάθε θεατής παίρνει θέση γύρω από ένα επίμηκες τραπέζι και επιλέγει σε ένα από τα οκτώ βίντεο τον «συνομιλητή» του. Ο Ρέσλερ επιχειρεί να επανατροφοδοτήσει ένα ερώτημα και μια συζήτηση που δεν έχει σταματήσει ποτέ να απασχολεί τις κοινωνίες από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Κάθε φορά η απάντηση ούτε ίδια είναι ούτε δεδομένη.
Το εγχείρημα του Ρέσλερ έχει πολλές εναλλακτικές εφαρμογές. Θα μπορούσε να συμπεριλάβει λέξεις και έννοιες που χρειάζονται επαναδιατύπωση και επαναπροσδιορισμό. Επανακατάκτηση. Εξ αρχής επαναπροσέγγιση.
Η κρίση εμφυτεύει διαρκώς νέα στοιχεία. Ριζικές αλλαγές και ανακατατάξεις, μετατοπίσεις, ανανοηματοδοτήσεις.
Στην ίδια έκθεση ένα άλλο έργο – ντοκιμαντέρ του Καναδού Ρισάρ Μπουγιέτ δοκιμάζει τις δυνάμεις του στα βαθιά νερά του νεοφιλελευθερισμού. Με αφετηρία το χαρακτικό του Γκόγια «Ο ύπνος της λογικής γεννά τέρατα», η ταινία είναι ένα δοκίμιο για τον νεοφιλελευθερισμό. Ο Νόαμ Τσόμσκι, ο Ιγκνάσιο Ραμονέ, ο Ομάρ Ακτούφ, ο Ζαν Λικ Μιγκέ είναι ανάμεσα σε εκείνους που καταθέτουν την άποψή τους: η αποπολιτικοποίηση της πολιτικής, η αποδυνάμωση του κράτους ως ελεγκτικού παράγοντα, η παράδοση σε διεθνείς οικονομικούς οργανισμούς.
Η τέχνη σε ανοιχτό διάλογο με την πολιτική και την κοινωνία. Ο θεατής είναι ο κινητήριος μοχλός του διαλόγου. Είτε συμφωνεί είτε διαφωνεί με τις θέσεις που διατυπώνονται, δεν στέκει απέναντι στο έργο για να το παρατηρήσει ή να το αξιολογήσει αισθητικά. Συμμετέχει και θυμώνει, συμμετέχει και συναινεί, συμμετέχει και αντιμάχεται. Μια τέχνη στρατευμένη στην αφύπνιση, στην προσπάθεια να ανατρέψει κατασκευασμένους μύθους. Δημιουργεί διασυνδέσεις με ένα πολυγλωσσικό, υπερεθνικό γίγνεσθαι. Ακόμη και οι ιδεολογικές περιχαρακώσεις επανεξετάζονται, εμφανίζονται αμφίσημες, επιδέχονται εναλλακτικές αναγνώσεις.
Δεν χρειάζεται να απεχθάνεται κανείς τον φιλελευθερισμό για να παρακολουθήσει το ντοκιμαντέρ του Μπουγιέρ ούτε να έχει διαμορφωμένη άποψη για τη δημοκρατία για να σκεφτεί πάνω στη βιντεοεγκατάσταση του Ρέσλερ. Ο επισκέπτης αντιλαμβάνεται μέσα από αλλεπάλληλες διασταυρώσεις και προσεγγίσεις ότι οι συμβατικοί τρόποι διαλόγου είναι κουρασμένοι και πεπερασμένοι. Οτι το «αληθινό» και το «ψευδές» είναι σε ανοιχτή διαμάχη και όποιος ισχυρίζεται ότι κατέχει την «αλήθεια» είτε απατά είτε αυταπατάται. Μέσα από την έκθεση δεν ξεκαθαρίσαμε ούτε τι είναι δημοκρατία ούτε αν μας επιτίθεται το νεοφιλελεύθερο δόγμα. Ηρθαμε, όμως, αντιμέτωποι, εξ αρχής, και με τα δύο.