Το Μεσοπρόθεσμο φέτος -όπως και το Μνημόνιο πέρυσι- έθεσαν, μεταξύ άλλων, και το πρόβλημα πώς βλέπουμε την πολιτική. Οταν αποφασίζει κάποιος για μείζονα ζητήματα οφείλει πρώτα να θέτει την ουσία: Τι σημαίνει αυτό που του ζητούν να ψηφίσει; Τι επιπτώσεις θα έχει; Είναι σωστό; Είναι λάθος;
Κάθε μείζων απόφαση συνδέεται πάντα με κάποιους καταναγκασμούς, κάποια εκβιαστικά διλήμματα: Ψηφίστε αυτό που θεωρείτε κακό ή δυσάρεστο, γιατί αλλιώς αυτό που θα πάθετε (ή αυτό που θα σας κάνουμε) θα είναι πολύ χειρότερο. Αυτή ήταν η «τιμωρητική» νοοτροπία που επικράτησε πέρυσι, όταν επιβλήθηκε στην Ελλάδα το Μνημόνιο. Κι αυτή την τιμωρητική νοοτροπία την κατήγγειλε πλέον ακόμα και ο Ζαν-Κλοντ Γιουνκέρ, πρόεδρος του Εurogroup.
Δεύτερο μάθημα: Το Μνημόνιο ήταν λάθος! Η Νέα Δημοκρατία το διέβλεψε και το αρνήθηκε. Η κυβέρνηση δεν έθεσε καν το ερώτημα αν ήταν σωστό ή λάθος. Απλώς το προσυπέγραψε. Υπάρχει ένα πράγμα που ΔΕΝ κάνεις ποτέ στην οικονομική πολιτική: δεν βάζεις φόρους σε μια κοινωνία που είναι σε ύφεση. Γιατί τότε δεν θα μειώσεις το έλλειμμα, θα μετατρέψεις την ύφεση σε βαθιά και παρατεταμένη κατάρρευση. Αυτό επιβεβαιώθηκε πλήρως στη συνέχεια. Ολοι οι στόχοι έπεσαν έξω. Φέτος το έλλειμμα μεγαλώνει, αντί να μειώνεται! Τα δημόσια έσοδα υποχωρούν, αντί να αυξάνονται!
Οι δαπάνες εξακολουθούν να είναι παραπάνω απ’ όσο τις υπολόγιζαν. Η ύφεση πολύ μεγαλύτερη από τις προβλέψεις. Το ίδιο και η ανεργία. Το ίδιο και ο πληθωρισμός… Την αποτυχία του αρχικού Μνημονίου δεν την αρνείται κανένας πλέον. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι «δεν εφαρμόστηκε σωστά». Εδώ έχουμε αυτό που λένε: «η εσχάτη πλάνη χείρων της πρώτης»!
Ασφαλώς υπήρξαν λάθη ή παραλείψεις στην εφαρμογή της οικονομικής πολιτικής. Αλλά εκείνο που κυρίως έφταιξε ήταν η αρχική «συνταγή», όχι η «εφαρμογή» της στη συνέχεια… Για παράδειγμα, το αρχικό Μνημόνιο προέβλεπε κυρίως οριζόντιες περικοπές. Και οι περικοπές αυτές έγιναν στο ακέραιο. Προέβλεπε επίσης αυξήσεις φόρων. Κι αυτές έγιναν, αν και στη συνέχεια μερικές αναθεωρήθηκαν. Οχι από «αδυναμία εφαρμογής», αλλά όταν συνειδητοποιήθηκε το λάθος της αρχικής επιλογής. Ασφαλώς δεν έγιναν αποκρατικοποιήσεις. Αλλά το αρχικό Μνημόνιο προέβλεπε ελάχιστα σε αποκρατικοποιήσεις (μόλις 2,5 δισεκατομμύρια). Το αρχικό Μνημόνιο προέβλεπε «διαρθρωτικές αλλαγές», δηλαδή κυρίως άνοιγμα κλειστών επαγγελμάτων. Αυτό είναι σωστό, αν γίνει με προσοχή, δηλαδή για να αυξήσει τον ανταγωνισμό και την προσφορά ποιοτικών υπηρεσιών. Αν δεν υπάρξει προσοχή, αντί να αυξήσει την προσφορά, απλώς θα διευκολύνει τη δημιουργία καρτέλ μακροχρόνια. Και, εν πάση περιπτώσει, κανείς δεν ελπίζει στα σοβαρά ότι μια οικονομία που πληρώνει βαρείς φόρους, ενώ βρίσκεται σε ύφεση, θα αρχίσει ξαφνικά να αναπτύσσεται, επειδή «απελευθερώθηκε» το επάγγελμα του… φορτηγατζή, της κομμώτριας ή του συμβολαιογράφου…
Το Μεσοπρόθεσμο αποτελεί αλλαγή κατεύθυνσης. Δίνει πια την κύρια έμφαση στις αποκρατικοποιήσεις, στην αξιοποίηση της περιουσίας και στη στοχευμένη περιστολή της σπατάλης. Ολα αυτά, δηλαδή, που πρότεινε η Νέα Δημοκρατία, η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ χλεύαζε πέρυσι και η τρόικα δεν είδε εγκαίρως. Αλλά και τώρα το κάνει με τον χειρότερο τρόπο. Γιατί όλα αυτά έχουν υστέρηση απόδοσης. Με άλλα λόγια, χρειάζονται χρόνο για να προετοιμαστούν και να αποδώσουν. Κι επί πλέον την ίδια στιγμή αυξάνει τους φόρους και βυθίζει την οικονομία σε πιο βαθιά ύφεση…
Οικονομικά το Μνημόνιο ήταν ολέθριο σφάλμα. Και το Μεσοπρόθεσμο σήμερα είναι προσπάθεια «διόρθωσης» σφάλματος με τον χειρότερο δυνατό τρόπο. Εξακολουθεί να απαιτείται κάτι επειγόντως: η επανεκκίνηση της Οικονομίας. Χωρίς αυτήν ούτε το έλλειμμα μπορεί να πέσει, ούτε αποκρατικοποιήσεις να γίνουν, ούτε αξιοποίηση της περιουσίας. Κανείς δεν πρόκειται να επενδύσει σε μια οικονομία σε πολύ βαθιά ύφεση. Που επιπλέον φορολογείται όλο και περισσότερο. Οι νέοι φόροι που επιβλήθηκαν με το Μεσοπρόθεσμο είναι, όντως, «εσχάτη πλάνη χείρων της πρώτης». Η Ελλάδα έχει ανάγκη να ανα-διαπραγματευθεί το ταχύτερο ολόκληρο το πακέτο: Μνημόνιο και Μεσοπρόθεσμο! Σε λίγο το ίδιο θα αντιληφθούν και οι δανειστές μας. Που ήδη ομολογούν ότι η ιστορία αυτή δεν αφορά μόνο την τύχη της Ελλάδας, αλλά και ολόκληρης της Ευρώπης.
* Ο κ. Χρύσανθος Λαζαρίδης είναι σύμβουλος του προέδρου της Νέας Δημοκρατίας.