Στις αποβάθρες του μετρό, περιμένοντας τον συρμό, όλοι μας χαζεύουμε τους γύρω μας ή ό, τι υπάρχει γύρω μας. Στις οθόνες, λοιπόν, που δείχνουν το εορτολόγιο και την πρόβλεψη του καιρού, περιμένοντας, μπορούμε να παρακολουθήσουμε εικόνες μιας ειδυλλιακής Αθήνας. Η πλατεία Συντάγματος φωτεινή, καθαρή, ήρεμη, δοσμένη στους περιπατητές – κατοίκους της πόλης ή τουρίστες.
Προς στιγμήν μπερδεύεται κανείς, έχοντας στον νου του τι πραγματικά υπάρχει εντός και πέριξ της πλατείας το τελευταίο διάστημα και τι άφησαν πίσω τους οι βίαιες εκδηλώσεις της περασμένης εβδομάδας. Την επόμενη στιγμή, είναι σίγουρο ότι θα επιλέξουμε να κοιτάξουμε την εικονική πραγματικότητα στις πλατφόρμες του μετρό. Και μετά να αναρωτηθούμε, για ακόμη μια φορά, ποιοι ακριβώς μηχανισμοί του ψυχισμού οδηγούν τον άνθρωπο σε συμπεριφορές που σκοπό έχουν μόνο να καταστρέψουν…
Απαντήσεις έχουν δοθεί πολλές τα τελευταία χρόνια, από τον Δεκέμβρη του ’08 και μετά. Από ειδικούς και μη. Από όσους θέλουν να δουν τα αληθινά αίτια κι απ’ όσους θέλουν να εξωραΐσουν και τη βία.
Πρόσφατα, η ψυχαναλύτρια Αννα Ποταμιάνου, που πολλές φορές έχει καταπιαστεί σε άρθρα και διαλέξεις της με την ερμηνεία της ψυχής, χωρίς ν’ αφήνει απέξω όσα η πραγματικότητα μας καλεί να ερμηνεύσουμε, επιχειρεί να εξηγήσει στο βιβλίο της «Επί ξυρού ακμής» τις αιτίες συμπεριφορών που πολλαπλασιάζονται, αλλά εξακολουθούν να είναι καταστροφικές. «Σήμερα ζούμε διεθνώς, αλλά ιδιαίτερα στον τόπο μας, διασπάσεις δυνάμεων, αντιπαλότητες, αγανάκτηση για όσα δεν μπορούμε να διαχειρισθούμε ή να υπερβούμε. Η βία και οι βανδαλισμοί εξαπλώνονται επειδή η ατολμία να αντιμετωπισθούν δεν καθρεφτίζει μόνο την αδυναμία για την τήρηση νόμων και τάξεως. Σημειώνει και κάποια κρυφή ικανοποίηση για το ότι «κάποιος άλλος την παθαίνει, εμείς γλυτώνουμε», αλλά και εκφορτίζει καταστροφικότητα που φωλιάζει μέσα μας. (…) Η έννοια της ευθύνης, ατομικής και συλλογικής, ατόνησε και η έννοια του «νόμου» συρρικνώθηκε σε «πρέπει» προς εξοστρακισμόν», σημειώνει η κ. Ποταμιάνου και πίσω από τα λόγια της «διακρίνουμε» όσα έχουμε παρατηρήσει τόσο σε τηλεοπτικά παράθυρα όσο και σε αθηναϊκές διαδηλώσεις.
Ισως πριν απ’ όλα χρειάζεται να κοιτάξουμε, να κατανοήσουμε και να ερμηνεύσουμε τους μηχανισμούς της ψυχής – της δικής μας και των άλλων. Και ίσως μ’ αυτόν τον τρόπο να ερμηνεύουμε γρηγορότερα και καλύτερα τις κομματικές ανακοινώσεις, αλλά και τις διάφορες εκδηλώσεις ανυπακοής. Πίσω απ’ όλα αυτά είναι πάντα ο ανθρώπινος ψυχισμός, που «δίνεται στο κυνήγι της πληθώρας και προδίδεται από την ίδια του την αντίληψη για την πρόοδο». Και που «ψάχνει για το μέτρο, όταν η φλόγα του άμετρου τον σιγοκαίει και κυνηγάει ιδανικά, άπιαστα, όνειρα που δεν γίνεται να εκπληρωθούν».