«Υφεση» και «ανάπτυξη» είναι δύο λέξεις με αντίθετες έννοιες στην οικονομική ορολογία, αλλά και πολύ της μόδας στην καθημερινή αναζήτηση της εξόδου από τη σημερινή εξαιρετικά δύσκολη κατάσταση, στην οποία βρισκόμαστε ως χώρα και ως πολίτες. Την ύφεση τη βιώνουμε προσδοκώντας ότι δεν θα γίνει βαθύτερη, αλλά η πραγματικότητα μας διαψεύδει συνεχώς και αναρωτιόμαστε αν εμείς στραβά αρμενίζουμε ή μήπως ο γιαλός είναι στραβός.
Στην ανάπτυξη έχουμε εναποθέσει τις ελπίδες μας, καθώς οι πάντες συμφωνούν ότι δίχως αυτήν δεν πρόκειται να βγούμε ποτέ από το βαθύ πηγάδι. Ισως και να βιαζόμαστε αφού έχουν περάσει μόλις 14 μήνες από τότε που αναγκαστήκαμε να προσφύγουμε στον μηχανισμό στήριξης και αποκαλύφθηκε όλη η αλήθεια: ότι το δημόσιο χρέος είναι κολοσσιαίο, ότι το έλλειμμα ήταν τερατώδες, ότι η οικονομία μας δεν παράγει και δεν είναι ανταγωνιστική, ότι η κρατική μηχανή είναι ανύπαρκτη και ότι ζούσαμε και… ευημερούσαμε με δανεικά.
Ενδεχομένως λοιπόν να βιαζόμαστε για να γυρίσουμε από την ύφεση στην ανάπτυξη με τα τόσα προβλήματα που έχουν συσσωρευθεί, είτε εξαιτίας μας, είτε εξαιτίας της ανισορροπίας που επικρατεί στην Ευρωζώνη, είτε και εξαιτίας του άκρατου οικονομικού φιλελευθερισμού που κυριαρχεί στο παγκόσμιο σύστημα. Η Ελλάδα όμως πρέπει να απαντήσει και σε δύο πολύ μεγάλα ερωτήματα σχετικά με την ανάπτυξη: Πώς την εννοεί και με ποια νοοτροπία θα ανοίξει δρόμο και θα βαδίσει προς την ανάπτυξη. Γιατί αν όσοι απαιτούν (και σωστά) εδώ και τώρα αναπτυξιακά μέτρα στο πλαίσιο μιας κρατικοδίαιτης και προστατευόμενης οικονομίας που θα βασίζεται στην κατανάλωση, όπως είχαμε συνηθίσει, αυτό δεν μπορεί να γίνει. Το μοντέλο το ζήσαμε, έτσι φτάσαμε στην καταστροφή και αποκλείεται να επανέλθουμε σε αυτό. Τα δανεικά τελείωσαν!
Επομένως μιλάμε για άλλο μοντέλο ανάπτυξης, προσαρμοσμένο στα δεδομένα της Ευρωζώνης, μιας και ο στοιχειώδης ρεαλισμός λέει ότι είναι απίθανο να ξεκινήσει από τη χώρα μας η ιδεολογική ανατροπή της διεθνούς οικονομικής τάξης. Κάτι τέτοιο όμως απαιτεί διαφορετική νοοτροπία από αυτήν που επικρατεί στην Ελλάδα σήμερα και αυτό δεν είναι καθόλου εύκολο. Προϋποθέτει, μεταξύ άλλων, απομάκρυνση από τον διάχυτο χωριατο-μικροαστισμό που έχει κυριεύσει πολιτική τάξη και πολίτες, πάταξη της γραφειοκρατίας, περιορισμό της διαφθοράς, αποτελεσματική κρατική μηχανή, παιδεία που να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις των καιρών, επαγγελματισμό, αίσθηση κοινωνικής ευθύνης, αποκατάσταση της κοινωνικής συνοχής που σήμερα δεν υπάρχει, ουσιαστική επαφή και ένταξη στο διεθνές περιβάλλον.
Αυτοί όλοι δεν είναι εύκολοι στόχοι. Συνιστούν πλήρη αναδιάρθρωση της ελληνικής κοινωνίας και οικονομίας και για να επιτευχθούν απαιτείται πολύς χρόνος, βούληση, γνώση, μεγάλη προσπάθεια και επιμονή από κυβερνώντες και κοινωνία. Και η αλήθεια είναι ότι δεν υπάρχουν τέτοιες ενδείξεις σήμερα.
Χαρακτηριστική της νοοτροπίας που επικρατεί στη χώρα μας ήταν η εμπειρία που βίωσε ο εκδότης του αμερικανικού περιοδικού Forbes, ο Στιβ Φορμπς, στη χώρα μας πριν από μερικές ημέρες. Την αποτύπωσε στο περιοδικό του και την αναδημοσίευσε η «Καθημερινή». Πήρε λοιπόν ο άνθρωπος μέρος σε συνέδριο όπου είχαν προσκληθεί επενδυτές και στελέχη με τεχνογνωσία σε αποκρατικοποιήσεις, όπως ο υφυπουργός Οικονομικών της Πολωνίας Βάλεντσακ. Το συνέδριο έγινε σε ξενοδοχείο της πλατείας Συντάγματος και όσοι το παρακολούθησαν υπέστησαν και τις συνέπεις των φοβερών επεισοδίων. Εκείνο όμως που έκανε ακόμη μεγαλύτερη εντύπωση στον Φορμπς ήταν η πληρης απουσία κυβερνητικών παραγόντων. Απορροφημένοι στα εσωτερικά προβλήματα, γαλουχημένοι με άκρατο επαρχιωτισμό, ίσως και φοβισμένοι μήπως πέσουν θύματα προπηλακισμών, αγνόησαν το συνέδριο, χάνοντας την ευκαιρία να συναντήσουν πιθανούς επενδυτές, να μάθουν από τις εμπειρίες άλλων ή και να πουλήσουν τη δική τους πραμάτεια. Ετσι, ο Φορμπς έγραψε ότι η στείρα και αμυντική στάση της ελληνικής κυβέρνησης αντικατοπτρίζει τον τρόπο σκέψης της πλειοψηφίας του πληθυσμού· και δεν έχει άδικο…
Κανείς δεν αντιλέγει ότι η σημασία των δημοσίων επενδύσεων (βλέπε ΕΣΠΑ) για την ανάπτυξη είναι μεγάλη. Μεγαλύτερη όμως σημασία έχει η αλλαγή νοοτροπίας σύσσωμης της χώρας. Και για να γίνει αυτό χρειαζόμαστε μεγάλες δόσεις εμβολιασμού από τους εταίρους μας, χωρίς αντιδραστικές μεγαλοστομίες.