Αναζωογονητική αύρα στη λογοτεχνική κοινότητα η νουβέλα «Μακάρι να ήσουν εδώ» (Κέδρος, σελ. 231) της Ελιάνας Χουρμουζιάδου! Το 1998 «Η ιδιαιτέρα», δεύτερο πεζογραφικό έργο της -κι ένα από τα ωραιότερα μυθιστορήματα της μεταδικτατορικής περιόδου- έκανε μέσα σε ένα δωδεκάμηνο δεκαπέντε εκδόσεις. Κι έκτοτε ούτε κουβέντα. Ισως διότι η λογοτεχνία συχνά εκλαμβάνεται ως καταναλωτικό προϊόν με ημερομηνία λήξης. Σήμερα, η σοβαρή αυτή συγγραφέας γράφει το πέμπτο της πεζογράφημα, αναδεικνύοντας μερικές από τις πιο χαρακτηριστικές, κρίσιμες και ευάλωτες πλευρές της ευρωπαϊκής και της ελληνικής ιδιοσυστασίας. Σε ένα νησί του Αιγαίου, σε ένα από εκείνα τα εξαίσια παραδοσιακά σπίτια-φρούρια που τόσο θαυμάζουμε: Πόση καλαισθησία, σεβασμό στην παράδοση και πολιτισμό κρύβει η υποδειγματική αναστήλωσή τους! Α, μα την αλήθεια, οι κομψοί, ευγενικοί τους ένοικοι θα πρέπει να ανήκουν σε κάποια από τις σπάνιες φυλές τυχερών ανθρώπων. Με όπλο την οξύτατη λογοτεχνική της ματιά, η Ελιάνα Χουρμουζιάδου διεισδύει στο άδυτο ενός τέτοιου μεγάρου. Και τι είναι εκείνο που βρίσκει; Ιδιοκτήτης του αξιοζήλευτου θερινού καταλύματος, ο εγκατεστημένος στη Ζυρίχη, πατέρας δύο ενήλικων παιδιών, πλούσιος Γερμανός επιχειρηματίας Μαξ. Η πλοκή της νουβέλας αρχίζει τη βραδιά που τον εγκαταλείπει ύστερα από δεκαετή συμβίωση, και η δεύτερη σύζυγος του Ελληνίδα Ρέα με τον εξάχρονο γιο τους Στέφεν. Στο πρώτο μέρος, την ιστορία παραθέτει ο Μαξ, συνομιλώντας ενδομύχως με τον ίδιο τον εαυτό του. Στο δεύτερο μέρος παρακολουθούμε την ιστορία από τη σκοπιά της Ρέας, όπως την παραθέτει ο εγκατεστημένος στην Οξφόρδη ερευνητής αδελφός της. Και στις δύο αφηγήσεις μεσολαβεί δηλαδή κάποια απόσταση, η οποία εγγυάται μια στοχαστικότερη κι επομένως εγκυρότερη προσέγγιση των τεκταινομένων.
Μα το μέγαρο αυτό αποτελεί εντέλει φωλιά πολυάριθμων δυστυχισμένων ανθρώπων! Συχνά οι γείτονες άκουγαν τα σπαραξικάρδια αναφιλητά της πρώτης συζύγου του Μαξ, Κορντέλια. Οταν ενηλικιώθηκε η κόρη τους εξαφανίστηκε και ο γιος τους, καθώς η ιστορία αναπτύσσεται μέσα από διαρκείς υπαινιγμούς, που αποδεικνύεται άτομο προβληματικό. Ο Μαξ, αρχίζουμε να αντιλαμβανόμαστε, βασανίζεται από αθεράπευτα ψυχικά έλκη. Ο πατέρας του υπήρξε ναζί εγκληματίας πολέμου – και η τεράστια περιουσία τους αμφισβητούμενης προέλευσης. Ο απροσδόκητος άλλωστε αποχωρισμός του μικρού Μαξ από τον πατέρα αυτόν που λάτρευε, υπήρξε τραυματικός. Ποτέ κανείς δεν του ξεκαθάρισε τι ακριβώς συνέβη. Τα πάντα παρέμειναν στη σκιά, αφήνοντας τον ενήλικα ήρωα να αμφιταλαντεύεται ανάμεσα στους γιατρούς και τα ψυχοφάρμακα και τα διερευνητικά προσκυνήματα στους τόπους του ναζιστικού μαρτυρίου. Ξένος για τα παιδιά του, βασανιστικός για την Κορντέλια. Και η δεύτερη σύζυγός του, μια σύντομη ψευδαίσθηση απαντοχής. Κόρη ενός φιλήσυχου και ταυτόχρονα επιτήδειου Ελληνα καταπατητή και αυτοδημιούργητου ιδιοκτήτη πολυτελούς ξενοδοχειακής μονάδας, πιστή στην πατρική επιχείρηση, ανίκανη ωστόσο να αντιληφθεί οτιδήποτε πέρα από τον ακατανίκητο πόθο της για τις λεπταίσθητες απολαύσεις της ελβετικής Ζυρίχης. Κι η νέα προσπάθεια για συζυγική συμβίωση θα αποδειχθεί έτσι εκ προοιμίου χαμένη. Από τη μια το δυσβάστακτο αίσθημα ενοχής του Μαξ που βασανίζεται για εγκλήματα που δεν διέπραξε. Και από την άλλη η ακλόνητη πεποίθηση της γυναίκας του πως άπαντες οφείλουν να μοχθούν για την ευζωία της και πως άπαντες της χρωστάνε.
Κόσμος που παραπαίει σε απόλυτη σύγχυση, νοοτροπίες ασύμπτωτες που προέρχονται από εντελώς διαφορετικές κοινωνικές παραδόσεις, και που η Χουρμουζιάδου κατορθώνει να τις αναπλάσει με ιδιαίτερη λεπτότητα, παρακάμπτοντας τα σχηματικά στερεότυπα της δυτικοευρωπαϊκής ενοχής και της εύκολης νεοελληνικής αποποίησης οιασδήποτε προσωπικής ευθύνης. Θύτες και θύματα εναλλάσσουν τους ρόλους τους σε έναν πόλεμο ολοκληρωτικής εξόντωσης, που ωστόσο φαίνεται προτιμότερος από τη μοναξιά που φαντάζει εφιαλτικότερη καταδίκη. Εμπειρος χειρισμός των αφηγηματικών τεχνικών, έντεχνη σκιαγράφηση χαρακτήρων, προσεκτικό αρμολόγημα χρονικών τομών και απόλυτος έλεγχος των πραγματολογικών δεδομένων· θαυμαστή οικονομία στην ανάπτυξη της πλοκής συνδυασμένη με το τάλαντο της Χουρμουζιάδου να ονειροπολεί, να φαντάζεται, να δημιουργεί χαρακτήρες, παρακολουθώντας τη μοίρα τους και εκθέτοντας τον προσωπικό Γολγοθά τους. Σε μια εποχή που το πεζογραφικό εγχείρημα ολοένα πιο συχνά επιδίδεται σε μια πρόχειρη εξιστόρηση πολλαπλώς ασήμαντων και ανώδυνων μυθοπλαστικών συμβάντων, με ισχυρότατη ποιητική διαίσθηση και ενσυνείδητο καλλιτεχνικό μόχθο, η Ελιάνα Χουρμουζιάδου συντηρεί τη φλόγα της πεζογραφικής παράδοσης ζωντανή.