Σε μία σκηνή της ταινίας «Ερωτευμένος Σαίξπηρ» η βασίλισσα αναγκάζεται να διασχίσει μία λασπωμένη λακκούβα στον δρόμο. Κοντοστέκεται και περιμένει κάποιον από τους αυλικούς της να στρώσει στο έδαφος την κάπα του για να περάσει. Αρκετά βασανιστικά δευτερόλεπτα περνούν μέχρι να καταλάβει ένας μόνο από τους νεαρούς που την ακολουθούν τι πρέπει να κάνει. Αγανακτισμένη, η βασίλισσα φωνάζει «πολύ αργά, πολύ αργά» και βάζει τα πόδια της στη λάσπη.
Η φράση «πολύ αργά, πολύ αργά» θα μπορούσε κάλλιστα να αναγραφεί και στο μνήμα του ενιαίου νομίσματος, σε περίπτωση που τελικά η μεγάλη κρίση καταλήξει σε καταστροφή. Ενα τέτοιο ενδεχόμενο δεν μπορεί πια να αποκλειστεί.
Αντιμέτωποι με τις ανησυχητικές εξελίξεις των τελευταίων ημερών και τις πιέσεις που δέχεται η Ιταλία, οι Ευρωπαίοι ηγέτες δίνουν και πάλι, ως συνήθως, μάχες οπισθοφυλακής. Ανακοίνωσαν ότι θα προωθήσουν κάποιας μορφής αναδιάρθρωση -δηλαδή χρεοκοπία για να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους- ώστε να βοηθήσουν την Ελλάδα να ανταποκριθεί στα υπέρογκα χρέη της. Κάτι τέτοιο έπρεπε να έχει αποφασιστεί εδώ και μήνες. Η Ευρώπη αντιμετωπίζει ένα πολύ μεγάλο πρόβλημα δημοσίου χρέους που κάνει τη ζωή δύσκολη στις τράπεζές της, αλλά οι διστακτικοί πολιτικοί της ηγέτες αποδεικνύονται κατώτεροι των περιστάσεων.
Σε αυτές τις δύσκολες ώρες δεν ωφελεί σε τίποτα να επαναλάβει κανείς ότι το ευρώ ήταν μία πρόχειρα σχεδιασμένη ιδέα από την αρχή. Ούτε συμβάλλει στη συζήτηση να υπενθυμίσουμε ότι μία ενιαία Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, χωρίς ενιαίο υπουργείο Οικονομικών είναι μία δουλειά αφημένη στη μέση. Το μεγάλο ερώτημα είναι αν οι Ευρωπαίοι ηγέτες είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα με τους θεσμούς που ήδη έχουν στα χέρια τους. Για να έχουν έστω και μία ελπίδα να τα καταφέρουν, πρέπει πρώτα απ’ όλα να συνειδητοποιήσουν ότι δίνουν μία μάχη επιβίωσης. Μόνο αν το καταλάβουν θα μπορέσουν ίσως να καταλήξουν σε μία λύση συνολική, που για πρώτη φορά θα τους βάζει μπροστά από τις εξελίξεις.
Ποια είναι αυτή η λύση; Η ΕΚΤ οφείλει να ενεργοποιηθεί στη δευτερογενή αγορά ομολόγων, αγοράζοντας τα χρέη των χωρών που αντιμετωπίζουν πρόβλημα. Μόνο έτσι οι Ευρωπαίοι θα δείξουν ότι αντιμετωπίζουν την κατάσταση και δεν συζητούν απλώς για την αντιμετώπιση της κατάστασης. Η εμπιστοσύνη είναι το κλειδί και όμως χάνεται με ταχείς ρυθμούς.
Το επόμενο βήμα θα ήταν να επιτραπεί στα κράτη-μέλη του ευρώ να μετατρέψουν μέρος του εθνικού τους χρέους σε κοινοτικό χρέος μέσω ευρωομολόγων. Αυτό συνεπάγεται ανάσα για τις χώρες που αντιμετωπίζουν πρόβλημα, όπως η Πορτογαλία και η Ελλάδα, αλλά υψηλότερο κόστος δανεισμού για χώρες όπως η Γερμανία που δανείζονται αυτή τη στιγμή με επιτόκια χαμηλότερα από τον μέσο όρο της Ευρωζώνης. Συνεπάγεται επίσης απώλειες για τους κατόχους ομολόγων, αλλά όχι τόσο μεγάλες όσο αν σκάσει η Ευρωζώνη.
Πολιτικά, είναι δύσκολο να πουληθεί αυτό το σχέδιο, εν μέρει λόγω της αντίδρασης της κοινής γνώμης της Γερμανίας και εν μέρει επειδή πολλοί θα το δουν ως ίδρυση ενός πανευρωπαϊκού υπερκράτους από την πίσω πόρτα. Επίσης, το κόστος θα είναι πολύ μεγάλο, με ορισμένους αναλυτές να το τοποθετούν στα 2 τρισεκατομμύρια ευρώ. Οι πολιτικοί μπορεί να μην είναι έτοιμοι για κάτι τέτοιο και προτιμούν να επιμένουν στο τρίπτυχο λιτότητα, λιτότητα και ξανά λιτότητα. Αλλά με αυτόν τον τρόπο παίζουν με την καταστροφή. Σε κατ’ ιδίαν συζητήσεις τους, υψηλόβαθμα τραπεζικά στελέχη υποστηρίζουν ότι η Ευρώπη έχει μόλις λίγες ημέρες στη διάθεσή της για να πάρει αποφάσεις, πριν ξεσπάσει μία νέα παγκόσμια οικονομική κρίση με την κατάρρευση της Ευρωζώνης. Να είστε σίγουροι: αν γίνει κάτι τέτοιο, η κρίση του 2008 – 09 θα μας φαίνεται πολύ ήπια.