Ποιος είπε ότι η κρίση έφερε, σε γενικές γραμμές, περισσότερη σύνεση; Ακόμα πολλοί αναζητούν ρωγμές στο σύστημα, μέσα από τις οποίες θα λάβουν, παράτυπα, αυτό που επιθυμούν. Ακριβώς με αφορμή την οικονομική δυσπραγία συντηρούνται η μαύρη εργασία (δεν έχει εισφορές – αν θες…), οι μίζες, η απομύζηση δημόσιου χρήματος (ό,τι προλάβουμε), οι εξυπηρετήσεις με το αζημίωτο, οι συναλλαγές… Μια παρωδία. Ουδείς έχει πεισθεί ότι η «μηχανή» έχει μπει σε διαδικασία εξυγίανσης.
Ταυτόχρονα, οι έντονες διαμαρτυρίες των συντεχνιών για την κατάργηση των προνομίων τους έχουν λάβει τη μορφή χιονοστιβάδας που καταπλακώνει κάθε δεδηλωμένη πρόθεση συμμετοχής στο νοικοκύρεμα, την ανόρθωση.
Μάλλον πρόκειται για κάτι περισσότερο από παγιωμένες (ελληνικές) νοοτροπίες, από το κοινό «κτήμα» ότι όλα επιτρέπονται.
Πρέπει να υπάρχει κάτι πιο βαθύ, περισσότερο συστημικό. Η παρακμή της ευνομούμενης πολιτείας ίσως έχει να κάνει και με το πώς αντιλαμβάνεται το άτομο τη θέση του στην κοινωνία: ως μέλος μιας κοινότητας πολιτών ή ως κάποιον που αγωνίζεται για τα προσωπικά του συμφέροντα. Υπάρχει ένας σαφής διαχωρισμός της πολιτικής από την κοινωνική τάξη – τα πολιτικά κόμματα τον παγίωσαν. Το κράτος, το πολιτικό σύστημα, η κοινωνία των πολιτών είναι σφαίρες διακριτές, που εισδύει η μία στην άλλη, χωρίς ωστόσο να αποτελούν τις συνιστώσες του ίδιου οικοδομήματος.
Είναι το ατομικό συμφέρον σημαντικότερο από τους θεσμούς; Πάντως, ο κύριος σκοπός των όποιων δράσεων, κινητοποιήσεων, σήμερα μοιάζει να είναι όχι η οικοδόμηση μιας δίκαιης κοινωνίας, αλλά η επέκταση των χώρων ελευθερίας και ευθύνης μας σε μια άδικη κοινωνία. Το κράτος δεν ξεχωρίζει από την οικονομική εξουσία και έρχεται σε αντίθεση και με την ουσία της πολιτικής και με την κοινωνία.
Η προσωπική ηθική έχει καταλάβει τη θέση της πολιτικής. Κυριαρχεί η αντίληψη ότι οι θεσμοί είναι αναξιόπιστοι και η πολιτεία όλο και περισσότερο ανίκανη να μειώσει τις ανισότητες. Οτι το κράτος δεν μπορεί να προστατεύσει αυτούς που το έχουν ανάγκη. Μάλλον, σήμερα, το θέμα δεν είναι αν χρειάζεται περισσότερο ή λιγότερο κράτος, αλλά πού το κράτος πρέπει να παρεμβαίνει κατά προτεραιότητα και υπό ποιες προϋποθέσεις. Για να γίνει αποτελεσματικό, άρα και αξιόπιστο.