H Εϊμι Γουάινχαουζ ήταν είκοσι επτά χρόνων. Ακούγεται μάλλον παράδοξο (εκτός από συγκινητικό) γιατί στα βίντεο της πρόσφατης ελεύθερης πτώσης αλλά και της πρώτης της δόξας, η ερμηνεία, το ύφος, το πρόσωπο δεν φαίνεται να συμφωνούν – έτσι κι αλλιώς, πάνω στη σκηνή, η ηλικία του καλλιτέχνη ισούται με το ειδικό του βάρος και από την άποψη αυτή, η αναιμική, οστεώδης Εϊμι, ήταν υπέρβαρη. Ηδη από τα είκοσί της χρόνια κοιτάζει τον φακό (μας κοιτάζει) μ’ αυτό το ανεξήγητα διεισδυτικό βλέμμα, ένα μείγμα δύναμης, νεανικής αλαζονείας και βάθους, κάτι περήφανο και οριστικά ανυποχώρητο στο ύφος, σαν να έχουν απαντηθεί από νωρίς τα αινίγματα της ζωής, να έχει ολοκληρωθεί η ανάγνωση.
Η μουσική είναι η φυσική της γλώσσα, είναι φανερό, η ίδια πάλλεται και τραγουδά τις μπλουζ φράσεις της σαν σύντομους χρησμούς – προφανώς ό,τι λείπει σε πείρα ζωής υποκαθίσταται από το ταλέντο. Και το μουσικό ταλέντο στην περίπτωσή της δεν αφορούσε μόνο τις δυνατότητες της σπουδαίας φωνής αλλά την από μέσα φόρτιση, την παλιά εκείνη τέχνη της ειλικρίνειας κατά την οποία αναλαμβάνεις το ρίσκο κάθε τι που τραγουδάς να αφήνει το ψυχικό του αποτύπωμα, μια μόνιμη χάραξη, σημάδι ή τραύμα. Κι από σημάδια η Εϊμι Γουάινχαουζ, μέσα κι έξω, άλλο τίποτα. Γι’ αυτή τη διαρκή τροφοδοσία της τέχνης της από την (ακραία) ζωή της και το αντίστροφο, για την άρνηση και το πείσμα του no, no, no στο rehab, την προφητική κυριολεξία του back to black θα τη θυμόμαστε. Για την ορμή της και το πάθος και την ασέβεια απέναντι στους κανόνες της αγοράς αλλά, κυρίως, απέναντι στο δικό της μέγα δώρο της φωνής: ένα καθαρό τζαζ μέταλλο, αρκετά σπάνιο σήμερα, ελαφρώς σκοτεινό και κατά περίπτωση ραγισμένο. Τι κρίμα.
Οι εμφατικές κατά κόρον συγκρίσεις με τους συνομηλίκους καταραμένους Τζόπλιν, Χέντριξ, Μόρισον, Κομπέιν είναι μάλλον άστοχες και εκτός θέματος αλλά ενδέχεται να ένιωσε κι εκείνη πως στη σύγχρονη μυθοποιητική σκηνή το βασικό έργο τέχνης παραμένει ο ίδιος σου ο εαυτός, εξ ού και κατακλύστηκε νωρίς από το πάθος μιας ελευθερίας βουλιμικής, μιας ανεξέλεγκτης κατάποσης των πάντων (ουσίες, άνθρωποι, τραγούδια) και δεν σταμάτησε παρά αφού κατάπιε και τον δικό της εαυτό. Διχάζεται εκ των υστέρων ο κόσμος του Ιντερνετ από τον φόβο των λάθος προτύπων ή μιας έξτρα ηρωοποίησης και φτάνει σε σχόλια χυδαία («καλά να πάθει το πρεζάκι»). Υπάρχει πάντα και ο κρυμμένος θυμός για μια στάση αγνωμοσύνης απέναντι σε ό,τι αποτελεί ζητούμενο και μύχιο πόθο εκατομμυρίων ανθρώπων -ταλέντο, δημοφιλία, χρήμα- ίσως και η ασυνείδητη προβολή μιας προσωπικής αγωνίας γι’ αυτό που κατακτιέται καθημερινά με τόσο κόπο, την επισφάλεια, δηλαδή, της λεγόμενης ισορροπίας του τρόμου.
Ισως γιατί τα άκρα δεν είναι καθόλου άγνωστα ή ξένα στην ανθρώπινη συνθήκη και πίσω από κάθε συντεταγμένη ζωή ακούγονται κάθε τόσο οι τριγμοί της επιμελημένης κατασκευής της.
* Ο κ. Θάνος Κάππας διατηρεί το blog vita moderna (http://vitamo.blogspot.com).