Η ανυπαρξία πολιτικής ηγεσίας κατήντησε μία φράση του συρμού. Συχνά ακολουθεί κατάλογος διαφόρων ηγετών που διαχειρίσθηκαν τις τύχες της ανθρωπότητος στη διάρκεια των αιώνων, με άκρα επιτυχία, όπως εκ των υστέρων εκτιμάται, αλλά όχι επί των ημερών τους, όταν ασκούσαν εξουσία. Το σύνδρομο του Απολεσθέντος Παραδείσου δεν έπαυσε να λειτουργεί.
Διαπιστώσεις της μορφής αυτής δεν λύνουν ασφαλώς το πρόβλημα. Πέραν τούτου, στις κοινοβουλευτικές δημοκρατίες οι ηγέτες δεν παράγονται εν μια νυκτί· εκκολάπτονται με σχετική βραδύτητα· και ως εκ τούτου, δεν μπορεί να αναμένει κανείς ανάδειξη νέου πολιτικού προϊόντος, ενός ηγέτη, δηλαδή, με καινοτόμο προσέγγιση που θα δημιουργούσε εξ υπαρχής τον κόσμο, σε μία νέα βάση. Θα αρκεστούμε συνεπώς σε αυτούς που έχουμε.
Κάποιοι θα σπεύσουν να υποστηρίξουν ότι ηγέτες που εξακολουθούν να ελέγχουν την κατάσταση υπάρχουν σε δύο πρώην κομμουνιστικές χώρες, μη απολύτως μετασχηματισθείσες σε καπιταλιστικές. Στην ενεργοπαραγωγό Ρωσία του Βλαντιμίρ Πούτιν, όπου η κατάσταση εμφανίζεται μάλλον σταθερή. Στην Κίνα, με την τεράστια γραφειοκρατική παράδοση, όπου κυριαρχεί εντύπωση μεγαλυτέρας σταθερότητος, διότι ο πλούτος που δημιουργείται στηρίζεται στην ανταγωνιστική παραγωγή καταναλωτικών προϊόντων. Στην Τουρκία, τέλος, όπου για ειδικούς λόγους παρατηρείται τα τελευταία χρόνια μία θηριώδης οικονομική ανάπτυξη, αν και υπάρχουν αμφιβολίες για τη βιωσιμότητα του όλου εγχειρήματος. Καμία, ωστόσο, από τις τρεις αυτές χώρες δεν είναι πρότυπο πολιτικής ηγεσίας για τη Δύση ούτε η οικονομική ανάπτυξη και σταθερότητα συνδυάζεται αποκλειστικά με την αυταρχική διακυβέρνηση.
Στη Δύση, πλήγμα υπέστη η αντίληψη του καπιταλισμού αγγλοσαξονικού τύπου – στις ΗΠΑ, στη Βρετανία και στην Ιρλανδία, εν μέρει. Αλλά αυτό μπορεί να είναι παροδικό. Χώρες εκτός της Ζώνης του Ευρώ, με έντονα κοινωνικά χαρακτηριστικά, όπως η Νορβηγία, η Σουηδία, η Δανία, η Ελβετία και το Λιχτενστάιν, δεν αντιμετωπίζουν σοβαρά ή δομικά προβλήματα. Ο υγιής επίσης πυρήνας της Ευρωζώνης -Γερμανία, Γαλλία, Λουξεμβούργο, Ολλανδία, Αυστρία, Φινλανδία- πορεύεται ικανοποιητικά και θωρακίζεται έναντι του κινδύνου που δημιουργεί η προβληματική οικονομία άλλων κρατών της Ευρωζώνης. Πολιτική ηγεσία αποτελεσματική, κατά συνέπεια, υπάρχει στην Ευρώπη – εντός και εκτός ευρώ.
Εάν ο Νότος πάσχει σοβαρότατα, όπως συμβαίνει, άλλωστε, αυτό οφείλεται στο γεγονός πως δεν πληρούσε τις προϋποθέσεις να ανήκει σε μία λέσχη με ένα νόμισμα κοινό, πολύ ισχυρότερο απ’ ό, τι δικαιολογούσε το επίπεδο της οικονομικής του αναπτύξεως. Στην Ελλάδα υπήρχε επί πλέον διαφθορά σε όλη την κλίμακα της εξουσίας – πολιτικής και οικονομικής. Αλλά η καταδίκη με όρους «ηθικούς» δεν ωφελεί πλέον σε τίποτε. Το πρόβλημα είναι πρακτικό και τελικώς, η λύση -εντός ή εκτός του ευρώ- θα συνεπάγεται συντεταγμένη εξάρθρωση του υπάρχοντος συστήματος. Αυτός ο ρόλος έχει απομείνει για την πολιτική ηγεσία της χώρας και το λεγόμενο κατεστημένο. Με την υπόμνηση, βεβαίως, ότι όταν τα πάντα καταρρέουν, το πολιτικό σύστημα δεν παραμένει σταθερό. Καιρός να παύσουν οι πάσης φύσεως βεβαιότητες.