Ο «θαυμαστός, όμορφος κόσμος», απόσταγμα του ιδανικού κριτικού πανευρωπαϊκού πνεύματος που οραματίστηκε ο Οσκαρ Ουάιλντ (φωτο), δεν θα γίνει ποτέ πραγματικότητα, αν και πάντα υπάρχει ένα «αλλά» που ζεσταίνει την κρυφή ελπίδα, όπως σημειώνει η Εύα Κοταμανίδου στο προλογικό της σημείωμα στο βιβλίο «Η Σημασία του να μην Κάνεις Τίποτα». Ο 21ος αιώνας δεν προοιωνίζεται κάτι καλό. Οι αγορές θυμίζουν αφιονισμένα άλογα, οι ταραχές στη Βρετανία εγείρουν τεράστιους προβληματισμούς ως προς το πολυπολιτισμικό αύριο της χώρας του Κίπλινγκ, του Σαίξπηρ και του Πίντερ, ενώ η Ευρώπη αναζητεί την καινούργια αφήγηση, αλλά δεν έχει αφηγητές. Και η Ελλάδα από την πρώτη γραμμή του πυρός γίνεται ξανά παρωνυχίδα, ύπαρξη αμελητέα που αν δεν τα καταφέρει, κακό του κεφαλιού της.
Δεν πρόλαβα να γράψω για τις ταραχές στη Βρετανία, αλλά ανακάλυψα το ενδιαφέρον ρεπορτάζ της δημοσιογράφου Χάριετ Σέρτζαντ (βρήκα το ίδιο κείμενο δημοσιευμένο στο περιοδικό «Σπεκτέιτορ» και στους «Κυριακάτικους Τάιμς»). Η Σέρτζαντ πριν από τρία χρόνια μίλησε με νεαρούς μαύρους και λευκούς σε διάφορες πόλεις της Βρετανίας, προσπαθώντας να βρει τους λόγους αποτυχίας αυτών των παιδιών. Εργασιακή και κοινωνική ένταξη μηδέν. Ιδού μερικά στοιχεία από το κείμενό της: «Οι περισσότεροι νέοι αυτής της κατηγορίας ζουν μια παρατεταμένη ημιεγκληματική εφηβεία ακόμη και στα 20 ή τα 30 τους χρόνια». Για τη Σέρτζαντ, αυτοί οι νέοι είναι τα παιδιά του Μπλερ. Η πολιτική των Εργατικών στα σχολεία, στο σπίτι, στην εργασία είναι αυτή που σήμερα θωρεί αμίλητη τα αποκαΐδια της αλόγιστης εφαρμογής της. «Ποτέ δεν ήθελα αυτή τη ζωή», εξομολογείται ένας από τους νέους· «Απλώς μου έτυχε». Ναι, αλλά πώς έτυχε; Μία εβδομάδα πριν από το ξέσπασμα των ταραχών δόθηκαν στη δημοσιότητα τα στοιχεία έρευνας για την ικανότητα γραφής και ανάγνωσης των νέων. Το 63% των λευκών νέων της εργατικής τάξης και πάνω από το μισό των μαύρων από την Καραϊβική, ηλικίας 14 ετών, έχουν ικανότητα ανάγνωσης παιδιού κάτω των επτά ετών. Ταπεινωμένα στα μαθήματα, τα περισσότερα 14χρονα εκδιώκονται από τα σχολεία. Ετσι περνούν τον καιρό τους στους δρόμους και επιστρέφουν στο σχολείο για να πουλήσουν ναρκωτικά.
Ο αναλφαβητισμός είναι διά βίου καταδίκη. Ο μισός πληθυσμός των φυλακών διαθέτει ικανότητα ανάγνωσης 11χρονου παιδιού. «Τα περισσότερα παιδιά πηγαίνουν από το σχολείο στο πανεπιστήμιο. Εμείς πηγαίνουμε κατευθείαν στη φυλακή», λέει ένας από τους νέους του Μπρίξτον. Ας μην ξεχνάμε, όμως, τις αλλαγές στην αγορά εργασίας. Πριν από χρόνια, ένας νεαρός θα εγκατέλειπε το σχολείο στα 16 και με ελάχιστα προσόντα θα έπιανε δουλειά σε εργοστάσιο. Στα 19 του θα φρόντιζε σύζυγο και παιδί. Σήμερα, οι αντίστοιχοι νέοι δεν βρίσκουν δουλειά και συν τοις άλλοις αντιμετωπίζουν την πρόκληση των μεταναστών. Υπό την ηγεσία των Εργατικών, η αύξηση του αριθμού των εξειδικευμένων μεταναστών που εργάζονται επί ώρες με λίγα χρήματα άλλαξε το σκηνικό. Από τις 1,8 εκατ. νέες θέσεις εργασίας στα χρόνια των Εργατικών, το 99% πήγε στους μετανάστες. Επί Κάμερον, το ποσοστό αυτό κυμαίνεται γύρω στο 82%. Οταν ένας από τους συνομιλητές της Σέρτζαντ πήγε σε γραφείο ευρέσεως εργασίας στο Μπράιτον, πήρε την εξής απάντηση από τον υπάλληλο: «Λυπάμαι, είσαι Βρετανός», υπονοώντας ότι προτιμώνται οι μετανάστες.
Οι περισσότεροι νέοι ταραχοποιοί είναι παιδιά ανύπαντρων μητέρων που ζουν με τα επιδόματα. Σπανίως εγκαταλείπουν τη γειτονιά τους. Ο φόβος μήπως πέσουν στα χέρια μιας κοντινής συμμορίας τούς καθηλώνει. Δεν έχουν πάει σινεμά, θέατρο, δεν ξέρουν τι είναι έκθεση ζωγραφικής. Οπως σημειώνει η Σέρτζαντ, οι κυβερνήσεις εξασφαλίζουν για τις έφηβες καριέρα εγκύου και το κράτος αναλαμβάνει ρόλο συζύγου και πατέρα. Το περιοδικό «Εκόνομιστ» γράφει ότι τέτοιου είδους εξεγέρσεις ενισχύουν τη Δεξιά. Η Θάτσερ κέρδισε τις εκλογές μετά το κάψιμο του Μπρίξτον και του Τότεναμ τη δεκαετία του ’80. Το χάος στα γαλλικά μπανλιέ, το 2005, λειτούργησε υπέρ του Σαρκοζί. Ενδεχομένως τα γεγονότα στο Λονδίνο να ενισχύσουν τον Κάμερον, ο οποίος προτάσσει την ατομική ευθύνη του καθενός. Σε ποια κοινωνία όμως απευθύνεται ο Κάμερον; Σε μια περιχαρακωμένη πολυπολιτισμική κοινωνία που τρομάζει μπροστά στη διεύρυνση των ανισοτήτων.