Σε συνθήκες ξεσηκωμού για το ανυπόφορο βάρος του ΦΠΑ, ξεχνούμε πόσο ανόμοια και άνιση είναι η κατανομή του φόρου στα εισοδήματα. Γεγονός που βλάπτει διπλά. Η χώρα υποφέρει από τη μεγάλη φοροδιαφυγή και την εμπέδωση της πεποίθησης ότι σε συνθήκες κρίσης είναι αποδεκτό να μην πληρώνεις τις υποχρεώσεις σου. Και κάποιοι, πολίτες και επιχειρήσεις, υποφέρουν διπλά, αφού πρέπει να καλύψουν αυτοί το βάρος που οι άλλοι δεν θέλουν να αναλάβουν.
Οσοι από εμάς πληρώνουμε φόρο εισοδήματος έχουμε ένα, δικαιολογημένο, πρόβλημα ανεξέλεγκτου θυμού. Ισως γι’ αυτό οι πολιτικοί έχουν απαλλάξει το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού από τη σχετική υποχρέωση. Υποβάλλονται 5.655.100 φορολογικές δηλώσεις και πληρώνουν 9.122.308.187 ευρώ. Μία στις δύο ή 2.784.389 δηλώσεις δεν πληρώνουν τίποτε, αφού δεν ξεπερνούν το όριο των 12.000 ευρώ. Είναι άγνωστο πόσοι φοροφυγάδες υπάρχουν σε αυτή την κατηγορία.
Μόλις το 9,6% του συνολικού φόρου εισοδήματος που εισπράττει το κράτος πληρώνουν όσοι (4.227.648 δηλώσεις) έχουν ετήσιο εισόδημα μέχρι 22.000 ευρώ. Μη νομίσετε όμως ότι τον φόρο εισοδήματος τον πληρώνουν οι «πλούσιοι». Τα δύο σε κάθε τρία ευρώ φόρου ή το 66% του συνόλου πληρώνεται από εκείνους που δηλώνουν εισοδήματα μεταξύ 22.000 και 90.000 ευρώ. Σε αυτή την κατηγορία, τη μεσαία τάξη, όπως την αποκαλούν οι αναλυτές της κοινής γνώμης, συγκατοικούν οι αγρίως φορολογούμενοι με τους εντόνως φοροδιαφεύγοντες.
Η αποκάλυψη της φοροδιαφυγής είναι το κλειδί. Ενα νέο «εθνικό κοινωνικό συμβόλαιο», όπως το αποκάλεσε ο Βαγγέλης Βενιζέλος στη Βουλή την Παρασκευή, χρειάζεται «νέο μοντέλο φορολογίας». Ενα κοινά συμφωνημένο, σαρωτικά απλοποιημένο και πραγματικά λειτουργικό φορολογικό σύστημα απελευθερώνει, με τη σειρά του, τον δρόμο για ένα «νέο μοντέλο ανάπτυξης».
Ο υπουργός Οικονομικών έκανε στη Βουλή τον ακόλουθο συλλογισμό. Δηλώνονται σήμερα εισοδήματα ύψους 100 δισ. τα οποία πληρώνουν φόρο 9 δισ. ευρώ. Δηλαδή, μέσος συντελεστής φορολόγησης στο 9%. Αν μειωθεί η φοροδιαφυγή και δηλωθούν εισοδήματα 130 δισ., τότε ο μέσος συντελεστής θα διαμορφωθεί στο 15%. Επομένως, ο φόρος εισοδήματος θα αποδώσει περισσότερα από 19 δισ. ευρώ. Σκεφτείτε ότι ο φετινός στόχος για το έλλειμμα, που βεβαίως δεν θα πιάσουμε, είναι 19,8 δισ. ευρώ!
Επικαλούνται πολλοί ως λόγο δυσπραγίας της οικονομίας την ύφεση που προκαλείται από την εφαρμογή του προγράμματος λιτότητας και προσαρμογής. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως όταν αφαιρείς από την οικονομία σημαντικά ποσά δαπάνης, περιορίζεις την περίφημη ενεργό ζήτηση, μειώνεις την κατανάλωση, ρίχνεις τον τζίρο και, τελικά, ελαττώνεις τα περιθώρια νέων εισοδημάτων και μεγαλύτερων κερδών. Είναι εξίσου σωστό ότι αυτό συνέβη, σταδιακά, από το δεύτερο μισό του 2009 και εντατικότερα το 2010.
Ολα δείχνουν όμως ότι το 2011, μέχρι αυτή τη στιγμή τουλάχιστον, η άσκηση αυτής της πίεσης ήταν πολύ μικρότερη και σε ορισμένες περιπτώσεις αντιστράφηκε. Σκεφτείτε το λογικά. Οταν το πρόγραμμα του Μνημονίου πέφτει έξω στους στόχους του, τότε η προσαρμογή της οικονομίας, τουλάχιστον εξ αυτού του λόγου, είναι μικρότερη. Οσους φόρους και να βάζει το κράτος, αν δεν τους μαζέψει, σημαίνει ότι το βάρος της φορολογίας δεν θα αυξηθεί. Οσους στόχους κι αν βάζει για τη μείωση των δημοσίων εξόδων, αν τελικώς δεν καταγράφεται πτώση των κρατικών δαπανών, σημαίνει ότι η οικονομία δεν στερείται την αντίστοιχη τροφοδοσία.
Ο κ. Βενιζέλος είπε στη Βουλή πως οι κρατικές δαπάνες φέρουν το βάρος της υποστήριξης των ασφαλιστικών ταμείων, καθώς οι ασφαλιστικές εισφορές καταρρέουν υπό το βάρος της ανεργίας και της εισφοροδιαφυγής, δηλαδή της δυσπραγίας των επιχειρήσεων. Με άλλα λόγια, ο ίδιος ο αρμόδιος υπουργός «τα ρίχνει» στην ύφεση και κατ’ αυτό τον τρόπο αποδέχεται από το παράθυρο αυτό που διώχνει από την πόρτα, ότι δηλαδή φταίει το δικό «του» οικονομικό πρόγραμμα.
Πράγματι, για επιχορηγήσεις των ασφαλιστικών ταμείων στο επτάμηνο, έχουν δαπανηθεί περίπου 8 δισ., έναντι πρόβλεψης, για ολόκληρο το δωδεκάμηνο, 10,5 δισ. στον προϋπολογισμό και 11,1 δισ. με το Μεσοπρόθεσμο. Η εξήγηση δεν βρίσκεται στο ύψος των συντάξεων. Είναι προφανές ότι υπάρχει κύμα συνταξιοδότησης για να εκμεταλλευθούν τους προσωρινούς ευνοϊκούς όρους του ασφαλιστικού.
Σε κάθε περίπτωση, η υψηλότερη από την προβλεφθείσα κρατική δαπάνη αποτελεί λόγο μείωσης του διαθέσιμου εισοδήματος. Είναι προφανές ότι η συνεχιζόμενη πτώση του εγχώριου προϊόντος οφείλεται σε περιστολή τρεχουσών δαπανών και, ακόμη περισσότερο, σε αναστολή επενδύσεων των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων. Η οποία, σε πολύ μεγάλο βαθμό, εξηγείται από την προπαγάνδα κατήφειας, απαισιοδοξίας και μεμψιμοιρίας. Κυβέρνηση, αντιπολίτευση, μίντια και συνδικαλιστές, εργαζομένων και εργοδοσίας, συναγωνίζονται στη μεταφορά των ευθυνών στην ελάχιστη προσπάθεια δημοσιονομικής προσαρμογής και μείωσης του κόστους παραγωγής. Καταστρέφουν την εμπιστοσύνη, διαλύουν το κλίμα της οικονομίας, αυξάνουν τους κινδύνους, φοβίζουν τον πληθυσμό. Μόνον όταν θα αλλάξει η ψυχολογία της καταστροφής και του «δεν πληρώνω», θα δούμε τη μεταστροφή.